انجمن علمی فرش ایران

مختصری درباره استاد حسین طاهرزاده بهزاد

نام: حسین طاهرزاده بهزاد

تاریخ تولد: 1266 هـ.ش

محل تولد: تبریز

استاد طاهرزاده بهزاد در سال 1266ه. ش در شهر تبریز و خانواده ای روحانی به دنیا آمد و به گفته خود او، فرزند پدر دنیا دیده، کتابخوان و جدی، در تربیت اولاد (بخصوص عبدالحسین) بود. استاد از سنین کودکی علاقه زیادی به هنر نقاشی داشت، اما مساعد نبودن شرایط زمانه و نظر والدین، وی را از آموختن نقاشی به صورت آزاد بر حذر داشت. لذا پنهانی به مدت سه سال نزد استاد آقا میر غفار (از نقاشان مشهور آن زمان) تعلیم نقاشی می گرفت. علاقه به کاریکاتور و کشیدن آن، او را گه گاه وادار به همکاری با روزنامه ملانصرالدین می کرد و برای تکمیل معلومات خود سه سال در مدرسه هنرهای زیبای تفلیس به تحصیل پرداخت. سپس با اصرار خانواده به تبریز بازگشت و به اتفاق چند تن از صاحبان ذوق به نشر یک روزنامه کاریکاتور در آذربایجان دست زد و همکاری بسیاری در زمینه کاریکاتور با دیگر روزنامه ها، از جمله (حشرات الارض) نمود. ضمناً نقاشی های کتاب معروف احمد (سفینه طالبی)، (اخلاق مصور) و (تاریخ مصور ایران) را ترسیم کرد.

استاد پس از چندی برای کسب علم و هنر عازم استانبول شد و در مدرسه صنایع ظریفه (آکادمی هنرهای زیبای فعلی) به آموزش و فراگیری هنر نقاشی نزد اساتید عثمانی و ایتالیایی پرداخت و با احراز مقام اوّل در رشته نقاشی، موفق به اخذ گواهینامه فارغ التحصیلی شده و در مدرسه خطالین استانبول به سمت معلمی مینیاتور و تذهیب منصوب شد و در وزارت اوقاف عثمانی و موزه های شهر استانبول مأمور مرمت کتاب های مینیاتور قدیم شد.

استاد پس از مدتی در مدرسه قالی بافی در ترکیه، به کار پرداخت. پس از گذشت مدت زمانی، امپراطور اتریش و مجارستان به خاطر دریافت یکی از آثار استاد، به منظور قدردانی و سپاس، یک سنجاق طلا با آرم سلطنتی اتریش به استاد هدیه کرد. محمد حسین میرزا قاجار، ولیعهد احمد شاه که در استانبول شیفته آثار هنری استاد شده بود، ضمن اعطای لقب (مزین السلطان) به استاد از وی دعوت نمود که به ایران باز گردد.

در سال 1308ه.ش استاد به اتفاق خانواده اش به تهران بازگشت و نخست به ریاست نقشه کشی موسسه قالی و سپس به ریاست صنایع قدیم و هنرستان هنرهای زیبا منصوب شد. وی موزه هنرهای زیبا (هنرهای ملی) را تأسیس، و مدّت چندین سال در تهیه تابلوهای بزرگ و تزئینات کاخ مرمر و کاخ های دیگر سعی و کوشش فراوانی نمود. استاد به مدت یکسال به آلمان مسافرت کرد و در تهیه نقاشی های چند کتاب برای ناشران ایرانی، از جمله کتاب هزار و یکشب همت والایی نشان داد. در سال 1314 به اتفاق یک هیات ایرانی در نمایشگاه آثار هنری ایرانی لنینگراد شرکت کرده و آنجا پیرامون هنر مینیاتور ایرانی سخنرانی کرد. پس از بازگشت، کتابی با عنوان نقشه های قالی تهیه و منتشر نمود. استاد در سال 1324 به علت بیماری قلبی از پست خود کناره گیری کرد و در سال 1326ه.ش بعنوان نماینده دولت ایران در نمایشگاه بین المللی ازمیر ترکیه شرکت کرد. حوالی سال 1333 وی به دعوت وزارت فرهنگ ترکیه به سمت استادی در آکادمی هنرهای زیبای استانبول استخدام و چند سال مشغول تعلیم هنرهای سنتی بود، تا اینکه در 21 اسفند ماه 1341 به علت بیماری قلبی و ورم پروستات در استانبول در گذشت و طبق وصیت آن مرحوم پیکرش به تهران انتقال و در امامزاده قاسم به خاک سپرده شد.

مقالات هنری، تابلوهای مینیاتور، آبرنگ، رنگ و روغن، تذهیب نقشه های قالی و کاشیکاری باقی مانده از استاد، از چهارصد فقره متجاوزند. مقاله ای پیرامون تهیه رنگ مخصوص مینیاتور از ایشان چاپ شده است.

استاد از زبان رسام عرب زاده چنین توصیف می شود که: صدها روز به جستجوی هنرمندانی پرداخت که انزواء را گزیده بودند، چه زحمت ها کشید که آن ها را از گوشه و کنار کشور پیدا کرد به صنایع قدیمه دعوت کرد و به نام هنرمند استخدام کرد. او عقیده داشت عرصه هنر را باید گسترش داد. شاید اگر چنین کوششی نمی کرد، هنرمندان ما به انزوای کامل می رفتند و در گمنامی به سر می بردند. می توان گفت او پایه گذار بود و تلاش او در زمینه هنر ارزش قدردانی بسیاری دارد.

استاد طاهرزاده بهزاد از معدود کسانی است که طرح های فرش و تذهیبش بسیار زیاد بوده و در اکثر سبک ها کار کرده و حتی برای شهرهای دیگر نیز طرح هایی براساس آنچه در آن مناطق رواج داشته، طراحی کرده است. و امروزه کارهایش به عنوان الگوی آموزشی در مراکز آموزش طراحی فرش و تذهیب مورد استفاده قرار می گیرد. استاد از اسلیمی ها و ختائی ها به نحوه معجزه آسایی استفاده کرده و از ویژگی های آثارش ترکیب بندی های سنگین و چرخش های پر پیچ و خم می باشد که گاه چشم بیننده از تعقیب مسیر چرخش ها عاجز می ماند. انواع اسلیمی ها از قبیل ساده تو خالی و توپر، اسلیمی های دهان اژدری با تزئینات مشابه، و تزئینات به جای مانده از دوران های گذشته و اسلیمی های برگی، در اکثر کارهایش به چشم می خورد. در واقع او مبتکر در تلفیق طرح های مختلف بود و قالب های سنتی را همواره رعایت می نمود.

استاد طاهرزاده بهزاد از هنرمندان بزرگ ایران بود که زحمت و تلاش بسیاری در حفظ و احیا وآموزش نقاشی ایرانی و طراحی سنتی خصوصاً در زمینه مینیاتور ، تذهیب و طراحی فرش انجام داد. روحش شاد و یادش گرامی باد.