انجمن علمی فرش ایران

درباره فرش و بازار ؛ نگاه ویـــژه ســــومین طــُــــرّه

سنت دیرپای فرش‌بافی ایران در دورۀ قاجاریه رو به صنعتی‌شدن نهاد و ورود شرکت‌های بیگانه در آن به تولید کلان و افزایش صادرات انجامید. این دگرگونی‌ها سبب شد سویۀ اقتصادی فرش از سویه‌های فرنگی و هنری‌اش پررنگ‌تر بنماید. بنابراین، فرش در حجره‌های بازار خانه گزید و به کالایی صرفاً اقتصادی تبدیل شد.

بودند پژوهشگران و دوستدارانی که کوشیدند نگاهی دیگرگونه و به‌دور از سویه‌های اقتصادی به فرش بیندازند، اما کم‌شماریِ متن‌های پژوهشی امروز گواهی است بر اندک‌بودن این‌گونه نگرش‌ها. از سویی، ذات سودجو و تنگ‌چشم بازار راه را بر مدون‌کردن داده‌ها و تجربه‌های بازارگانی و تبدیل آن‌ها به دانش می‌بست. همچنین، ویژگی‌های مردمی و کاربردی فرش سبب گرایش هرچه بیشترِ فرش به سوی بازار شد که شوربختانه همین نگاه اقتصادی هم به‌ویژه در سال‌های اخیر سنجیده نبوده است.
به‌پیشنهاد انجمن نویسندگان طره، بر آن شدیم که ازاین‌پس به‌فراخور زمان و رخدادها هر شماره از طره را برپایۀ موضوعی سامان بندیم و نکته‌های پیرامون آن را موبشکافیم. در همین راستا و به‌بهانۀ بیست‌ودومین نمایشگاه فرش دست‌باف ایران بنیان سومین شمارۀ طره را بر «فرش و بازار» نهادیم و کوشیدیم از سویه‌های گوناگون آن را بنگریم.
برجسته‌ترین رویکردهای طره در این شماره نکته‌های زیر را دربرمی‌گیرد:
ـ تاریخ تجارت فرش دست‌باف ایران؛
ـ فرش، جهانی‌شدن و بازار اقتصاد صنعتی؛
ـ بررسی افت‌وخیز بازارهای صادراتی؛
ـ بررسی روند صادرات فرش دست‌باف ایران از انقلاب اسلامی به این سو؛
ـ بررسی موقعیت کنونی فرش دست‌باف ایران در تجارت جهانی فرش؛
ـ روش‌های تازۀ بازاریابی فرش دست‌باف ایران؛
ـ تجارت الکترونیک فرش (تهدید‌ها و فرصت‌ها)؛
ـ سلیقه‌یابی یا سلیقه‌سازی در بازار فرش دست‌باف؛
ـ نقش تحریم‌ها بر بازار فرش دست‌باف ایران؛
ـ بررسی وضعیت رقیبان ایران در تجارت جهانی فرش دست‌باف؛
ـ حفظ بازارهای موجود یا نفوذ به بازارهای تازه (چالش‌ها و راهکار‌ها)؛
ـ دانشجویان و دانش‌آموختگان فرش در بازار.

بنابر این رویکردها، در «ترنج» این شماره از دکتر فرشاد مؤمنی دربارۀ پایه‌های سنتی اقتصاد فرش، اقتصاد تک‌‌سویه و آیندۀ اقتصاد فرش دست‌باف ایران پرسیده‌ایم و دکتر ناصر فکوهی در «شیرازه» دربارۀ فرش، جهانی‌شدن و بازار اقتصاد صنعتی سخن گفته است. در همین بخش، شیرین صوراسرافیل نگاهی داشته است به بیست‌ویک دوره برگزاری نمایشگاه فرش دست‌باف ایران و در میزگردی با استادان، بازاریان و دانش‌آموختگان رشتۀ فرش چالش‌ها و فرصت‌های ورود دانش‌آموختگان فرش به بازار را بررسیده‌ایم. همچنین در گفت‌وگویی با دکتر محمدمهدی فرقانی دربارۀ نقش سنتی بازار در ایجاد ارتباط و فرهنگ‌سازی پرسیده‌ایم. در پایان نیز گزارشی میدانی از وضعیت کنونی بازار فرش تهران فراهم آورده‌ایم.
در «حاشیۀ پهن»، حمید کارگر دربارۀ چندوچون واگذاری شرکت سهامی فرش ایران به بخش خصوصی نوشته است و امید کاجیان از حراج هفتگی فرش در همین شرکت.
در «گل‌فرنگ» جستاری از دکتر احمد سیف را دربارۀ تجارت و اقتصاد فرش ایران در سال‌های 1906-1870 به فارسی برگردانده‌ایم و «ختایی» را سحر ایلخان بر پایان‌نامه‌ای دربارۀ تاریخ تجارت فرش ایران در دوران قاجاریه و پهلوی نوشته است.
نیلوفر علیپور در «نقش» به‌بهانۀ عکسی از بازار فرش تفلیس در دورۀ قاجاریه چندوچون تجارت فرش در قفقاز را بررسیده و «نقش‌مایه» نیز دربارۀ تابلویی از ژان لئون ژروم به‌نام بازار فرش قاهره است.
در «ذهنی‌باف» این شماره محمد‌رضا عابد ناگفته‌هایی از تاریخ فرش ایران در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی را بیان کرده است.
امین ایران‌پور در «واگیره» به معرفی مطلبی در ماهنامۀ بورس سال ۱۳۴۵ پرداخته است درخصوص وضع صادرات فرش ایران در بازار اروپا به‌همراه گزارشی از سمینار فرش مشهد در همان سال با موضوع حمایت از تولید و صادرات فرش.
کاملیا قلم‌زن نیکو در «رج‌شمار» میزان صادرات فرش دست‌باف ایران را در سنجش با کشورهای رقیب از 2003 تا 2011 گزارده است.
شش جستار بخش «کارگاه» را دکتر نازیلا دریایی دربارۀ سلیقه‌یابی یا سلیقه‌سازی در بازار فرش دست‌باف، فضل‌الله حشمتی رضوی دربارۀ ساختار سازمانی فرش ایران از گذشته تاکنون، هادی مخملی دربارۀ ویژگی‌های بایستۀ رئیس مرکز ملی فرش ایران، احمد لطفی دربارۀ تجارت الکترونیک و روش‌های تازۀ بازاریابی فرش و محمدرضا شاه‌پروری دربارۀ راهکارهای مشتری‌مداری در فروش فرش نوشته‌اند. صبا جوانمرد هم برای بازاریابی فرش دست‌باف ایران چند نکته پیش‌نهاده و سیدمحمدمهدی میرزاامینی در «چله‌نما» به موشکافی تارنمای RugNRug پرداخته است.
پیشنهادها، دیدگاه‌ها و یادآوری کم‌وکاست‌های سه شمارۀ تاکنون منتشرشده از سوی شما خوانندگان گرامی راهگشای کلک‌داران طره در آینده خواهد بود.