انجمن علمی فرش ایران

بافندگان فرش دستباف و لزوم توجه جدی به آن ها

شهدخت رحیم‌پور/ دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فرش

بافندگان فرش دستبافت از مهم‌ترین ارکان نیروی انسانی در پروسه تولید فرش هستند. تقسیم‌بندی فعالیت بافندگان فرش دستباف در انواع تولیدات شهری، روستایی و عشایری خاصیت‌های متنوعی به فرش دستباف داده است که با توجه به اهمیت نگرش‌های بازاریابی در تنوع تولیدات این بافته‌ها می‌توانند جایگاه مشخصی برای فرش دستباف باشد.

تنوع تولیدات منطقه‌ای به پاس دستان توانمندی است که با توجیه اقتصادی مناسب علاوه بر زمینه شغلی در پیشبرد بازار فرش ایران نقش مهمی دارد.  لزوم توجه به کیفیت، تولیدات متناسب با سلیقه بازار و بازتاب ارزش‌های فرهنگی تمدن ایرانی در فرش دستباف در گرو پشتوانه‌ی قوی حمایتی عوامل مرتبط با فرش دستباف بخصوص بافندگان است که فعالیت خود را در زمینه‌ی هنر و اقتصاد مهم می‌دانند. علیرغم تلاش‌های بافندگان در ارائه محصولی متناسب و درخور نیاز به آموزش به بافندگان و دقت در گزینش و سنجش بازخورد زمینه‌های آموزشی و لزوم توجه به زیرساخت‌های فرهنگی از مهمترین اصول مورد توجه در گسترش فعالیت بافندگان است. ارائه راهکارهای متعدد در زمینه فرش دستباف با آسیب‌شناسی کاستی‌ها، زمینه مناسب بهبود کیفیت و تولیدات فرش دستباف را ایجاد نموده و بازنگری در ارائه ارزش‌ها با موثر است.

با توجه به کاهش تعداد بافندگان فرش دستباف لزوم ارائه راهکار مناسب از روند نزولی تمایل بافندگان به بافتن فرش می‌کاهد. از آنجا که بافندگی با رونق بازار فرش رابطه‌ی مستقیم دارد در صورت برنامه‌ریزی و سازماندهی، تداوم بازار و تامین اقتصادی مناسب بافندگان تمایل بانوان جوان به تولید فرش چون گذشته تکرار خواهد شد. هر چند این مهم را باید در نظر داشت که با تغییرات متفاوت شیوه‌ی زندگی و تمایل به راحت‌طلبی و انجام نشدن اقدامات لازم در حوزه‌ی فرهنگی بافت فرش، بسیاری از بافندگان که این حرفه را از مادر خود به ارث برده‌اند به جای نشتن پای دار به کارهای وقت‌گیر و کم‌درآمدی می‌کشاند که در پیش‌زمینه شیوه زندگی فرهنگ ایرانی تعریف نشده است و با عوارض و خستگی‌های جسمی و روحی فراوان همراه است.  یکی از جنبه های  جایگزین این عوارض، انتخاب فضای آرام منزل است با چند ساعت کار که زمان انجام فعالیت را خود فرد تعیین می‌نماید پاسخگوی بخشی از آسودگی زندگی است. لذا معرفی کارکردهای مثبت یک شغل علاوه بر آگاه نمودن افراد، به شغل مورد نظر هویت می‌بخشد.

سنجش علاقه‌مندی‌ها و توانایی بافندگان، دقت‌نظر به استانداردهای لازم در مورد ابزار و دار و نیز حقوق و مزایای این قشر نیاز به مدیریت و بازنگری دارد. بعد منفی امر پیش زمینه نامناسب فرهنگی بافندگان فرش است که در تاریخ فرشبافی از شرایط سخت و نامناسب بافندگان سخن گفته شده است به گونه‌ای که یادآور سردابه‌ها و سوزهای درونی و آسیب‌های جسمی بافندگان بوده است اما دقت نظر به این مهم که در میان صنایع دستی، فرش مشخصه خاص هنر ایرانی است و هر چند با بازراگرایی و تنوع در استفاده از مواد گوناگون تولیدات متنوعی از کف‌پوش‍ها وجود دارد اما، دقت به این مهم که خلاقیت بافندگان در پیشبرد اهداف تولیدی موثر می‌باشد همپای تولیدات سفارشی صرف که بسته به خواسته تولیدکننده فرش بافته می‌شود، زمینه‌ی مناسبی است تا توانایی بافندگان را افزایش داده و تولیدات فرش را در دسته‌بندی‌های مشخص قرار دهیم. مدیریت متمایز تولیدات هنری با تولیدات تجاری و تفکیک حیطه فعالیت تولیدی این دو نوع فرش ضروری است. علاقه‌مندی به آزادی عمل در شیوه‌های متعدد تولیدات هنری یکی از اصولی است که در پیشبرد فعالیت‌های تولیدی فرش دستباف موثر است و شاید پاسخی به تعریف نمودن تولیدات جدید همسو با نیازهای بازار بوده باشد.  

در راستای معرفی اهمیت فرش دستباف تعریف نمودن شغل بافندگی و همراستا با آن معرفی ویژگی‌های این شغل در حوزه‌ی مطالعات منابع انسانی گام موثری است که بازتابی از توانمندی، شایستگی‌ها، خلاقیت‌ها و فضای کاری بافندگان فرش دستباف است تا بتوان با تغییر نگرش تعاریف متناسبی را ابراز داشته و توانایی و تلاش عوامل مرتبط با فرش دستباف در انتقال زمینه‌های شغلی بافندگان را، با به رسمیت شناختن موقعیت بافنده ثبات جایگاه شغل بافندگی ایجاد شود. از طرفی در نظر داشتن نیاز‌های زنان (به دلیل اینکه اکثر بافندگان زن هستند) و دقت به جنبه‌های روانی و فیزیولوزیکی بانوان بافنده زمینه مناسبی برای گسترش بافت فرش است. تشکیل کارگروه‌هایی که بتوانند زمینه‎های فرهنگی و اصالت‎ها را شناسایی و هر کدام را به تفکیک تولیدات و نیازها مجزا نمایند فرصتی‌ست که با توجه به  تولیدات ابزار مناسب تولید شود که علاوه بر بالا رفتن سرعت بافندگی آسیب‌پذیری جسمی کمتری دارا باشد.

از آنجا که به علت عدم سازماندهی و برنامه‌ریزی بسیاری از مشاغل بومی و هنری، علاوه بر کاستن از مطلوبیت‌های لازم در تولید نوع کالای هنری و مصرفی در بسیاری از مواقع رو به فراموشی گذارده است این امر در مورد فرش نیز دور از ذهن نخواهد بود. از این رو سازماندهی بافندگان فرش دستباف در قالب تعاریف کسب و کارهای جدید و با ادبیات متفاوت زمینه مناسبی است تا حیات فرش دستباف ادامه یابد.