انجمن علمی فرش ایران

متن مصاحبه فصلنامه فرش نامه با آقای دکتر چیت سازیان

انجمن علمی فرش تزریق خون جدید به این هنر صناعی بود

فصلنامه فرش‌نامه: امیرحسین چیت‌سازیان دارای دکترای پژوهش هنر از دانشگاه تربیت مدرس، عضوهیات علمی رسمی و دانشیار دانشکده معماری وهنر، مدیر گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه کاشان، پیشنهاد دهنده و مسوول پی‌گیری تاسیس انجمن علمی فرش ایران محسوب می‌شود و هشت سال است که ریاست انجمن را به عهده دارد. او همچنین مسوول پی‌گیری تاسیس و راه‌اندازی مرکز پژوهشی فرش ایران، راه‌اندازی نخستین مجله علمی پژوهشی فرش به عنوان «گلجام»، پی‌گیر تدوین دایره‌المعارف فرش ایران به عنوان رئیس شورای علمی و دبیر علمی آن، عضو هیات تحریریه سه مجله علمی پژوهشی گلجام، مطالعات معماری ایران و هنرهای صناعی ایران است. تدریس و راهنمایی پایان‌نامه و رساله در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری هنر در دانشگاه‌های مختلف، دبیری وعضویت در کمیته علمی همایش‌های مختلف فرش در کشور، تدوین سه کتاب و تالیف بیش از سی مقاله علمی در مجلات معتبر از دیگر فعالیت‌های چیت‌سازیان به شمار می‌آید. وی طی گفت‌وگویی از زیر و بم انجمن علمی فرش گفت.

نخست انجمن «علمی فرش» را تعریف کنید.

یکی از انجمن‌های مصوب کمیسیون انجمن‌های علمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری است که به عنوان نخستین انجمن در حوزه هنر در اردی‌بهشت۱۳۸۱ مجوز آن صادر و از همین سال فعالیت خود را آغاز کرده است.

آقای چیت‌سازیان درباره شکل‌گیری این انجمن توضیح دهید؟

همه حوزه‌ها، رشته‌های دانشگاهی و یا دارای فعالیت علمی معتبر در دنیا دارای نهادهای غیردولتی خودجوش نیز هستند. که نقش واسط بین بخش دولتی و مردم را در جهت ارتقا سطح دانش عمومی، یا فرهنگ‌سازی لازم در آن عرصه و یا انتقال تجارب مردمی به بخش دولتی ایفا می‌کنند. فرش دستباف که سابقه تجربه چندین هزارساله را در ایران پشتوانه خود دارد در چند دهه اخیر با هجوم ماشین در ایران روبرو شده است. بنابراین برای مقابله با این امر که زیان‌های زیادی را در زمینه‌های گوناگون فرهنگی، هنری، اشتغال، اقتصاد و صادرات، مهاجرت از روستا و تخلیه تولیدگاه‌های اصلی محصولات کشاورزی و دامی، محرومیت زدایی مسایل اجتماعی دارد؛ همچنین به دلیل پوشش بالای سطح جمعیت کشور اهمیت آن مضاعف می‌گردد، دوست‌داران کشور در سال‌های آخر دهه۷۰ به فکر تزریق خون جدید به رگ‌های این هنر صناعی ایرانی افتادند و چاره‌اندیشی کردند که ورود سازمان یافته این هنر به حوزه آموزشی و پژوهشی کشور به ویژه به حوزه آموزش عالی می‌تواند کارساز باشد. وزارت جهاد سازندگی مرکز تحقیقات فرش تاسیس کرد و دانشگاه کاشان پیشنهاد دوره رسمی کارشناسی و کاردانی فرش را با همکاری شرکت سهامی فرش ایران به وزارت علوم پیشنهاد داد. سرفصل آن با همکاری سازمان صنایع دستی ایران نهایی و در اسفند۱۳۷۴به تصویب شورای گسترش وزارت علوم رسید. دانشگاه‌های دولتی یکی پس از دیگری پس از دانشگاه کاشان اقدام به پذیرش دانشجو کردند اما جای نهاد غیردولتی احساس می‌شد. در سال ۱۳۷۷ که برای دوره کارشناسی ارشد پایان‌نامه‌ام را در زمینه فرش دستباف می‌نوشتم با احساس این کمبود، در بخش پیشنهادات پایان‌نامه، ضرورت تشکیل انجمن علمی فرش ایران را گوشزد کردم. در سال ۱۳۷۹ که دبیر نخستین همایش سراسری فرش در آموزش عالی بودم با طرح مجدد آن، دست‌اندرکاران زیربط را به تاسیس آن متقاعد نمودم. با معرفی اینجانب به عنوان مسوول پی‌گیری، سیزده نفر عضو هیات موسس از دانشگاه‌ها و موسسات مختلف به کمیسیون انجمن‌های علمی وزارت علوم پیشنهاد شدند تا با شکل‌گیری این انجمن، هماهنگ‌کنندگی فعالیت‌های علمی، پژوهشی و فرهنگی فرش در آموزش عالی و فی‌مابین دولت، فعالان وعلاقه‌مندان این عرصه را در حد توان پی‌گیری کنم.

برنامه‌های ویژه این انجمن چه بوده و با توجه به عنوان (علمی) چه مباحثی را دنبال می‌کند؟

به دلیل کمبود منابع علمی و نیاز به تولید علم در حوزه فرش دستباف از ابتدا به برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تحقیقاتی و نیز اخذ مجوز انتشار نشریه علمی پژوهشی «گلجام» پرداختیم و تاکنون ۲۷ شماره آن منتشر گردیده است. همچنین با پی‌گیری بسیار نسبت به تدوین نخستین «دایره‌المعارف جامع فرش دستباف کشور» با همکاری بنیاد دانش‌نامه‌نگاری ایران اقدام نمودیم که مراحل نهایی تدوین را سپری می‌کند. دوسالانه‌های علمی هنری دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این رشته در کشور از دیگر برنامه‌های پیوسته است که در تقویت روحیه خودباوری و ارتقا تحصیلی وهنری آن‌ها نقش موثری داشته است. در کنار آن همایش‌های علمی متعددی در سطح ملی و منطقه‌ای در راستای نیازعلمی این حوزه برگزار شده است. در یک مقطع با مجوز شورای گسترش آموزش عالی در ۷ مرکز استان به تربیت دانشجو در سطح کاردانی پرداختیم که این افراد به تدریج به بدنه تخصصی فرش وارد شدند. برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌های تخصصی و نیمه تخصصی در زمان‌های مختلف از دیگر برنامه‌های انجمن بوده است. برنامه  تجلیل از هنرمندان و پژوهش‌گران فرش کشور برای تقویت امر پژوهش، تشویق و ترغیب هنرمندان و قشر جوان علاقه‌مند به این هنر دیرینه از دیگر فعالیت‌های انجمن محسوب می‌شود. همچنین با نهادهای دولتی دست‌اندرکار فرش در راستای توسعه نگرش علمی در برنامه‌های آن‌ها، همکاری در برخی پروژه‌ها و فعالیت‌ها از جمله همکاری با سازمان استاندارد کشور برای استانداردسازی در حوزه برخی فعالیت‌های فرش و مواد اولیه، همکاری با مرکز ملی فرش ایران در زمینه آموزشی و تحقیقاتی و برگزاری جشنواره‌ها، مسابقات هنری، داوری و ارزیابی طرح‌های تحقیقاتی، همکاری با وزارت علوم در رابطه با تدوین یا اصلاح سرفصل‌های مقاطع آموزش عالی و آزمون‌ها، همکاری با دانشگاه‌ها در زمینه تامین استاد یا سخنران و دوره‌های آموزشی همکاری داشته و داریم.

با توجه به نکات مطرح شده در اساسنامه آیا مباحث آن‌گونه که لازم است پیش رفته و گروه‌های تخصصی فعالند؟

 انجمن علمی فرش دارای هفت گروه تخصصی «طرح و نقش»، «مواد اولیه»، «رنگرزی»، «بافت و مرمت»، «اقتصاد و مدیریت»، «تاریخ و فرهنگ»، «جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی» است. همچنین دارای کمیته‌های «آموزش و تحقیقات»، «انتشارات»، «آمار و اطلاعات»، «گردهمایی‌های علمی و هنری»، «روابط عمومی و پذیرش» و «اداری و مالی» است. فعالیت در انجمن به عنوان هیات مدیره، مدیران گروه‌ها و کمیته‌ها افتخاری است. از این رو تلاش همه گروه‌های تخصصی در یک سطح نیست اما هر کدام به فراخور توان اعضا و تخصص کارهای خوبی را انجام داده‌اند که این امر در زمان برگزاری جشنواره‌ها، مسابقات، همایش‌ها و دوسالانه‌ها نمود بیشتر و نقش پررنگ‌تری دارد. ضمن این‌ که انجمن شعباتی را نیز در برخی مناطق دارد که تاکنون شعبه کاشان فعالیت بیشتری را در راستای اهداف انجمن داشته است. جشنواره و دوسالانه‌های دانشجویی و دانش‌آموختگی تاکنون در تهران، تبریز، اردکان، بیرجند و کاشان برگزار شده و شیراز هم یکی از دو جشنواره پژوهش‌گر برتر فرش را میزبان بوده است.

از مهم‌ترین برنامه‌های پیش‌روی انجمن در چند ماه باقی مانده سال بگویید؟

برگزاری جشنواره سومین دوره انتخاب پژوهش‌گر برتر فرش کشور، اتمام تدوین دایره‌المعارف فرش ایران، انتشار شماره جدید دو فصلنامه علمی پژوهشی گلجام و استقرار هیات مدیره جدید تا پایان سال صورت خواهد پذیرفت.

عمده مشکل انجمن علمی فرش برای فعالیت چیست؟

مشکل مالی یکی از معضلات اصلی انجمن است و بارها موجب تاخیر در کارها و حتی موجب تعطیلی برخی فعالیت‌ها، دلسردی و برخی گله‌مندی‌ها شده که بخشی از آن به دلیل وضعیت بد مالی در نهادهایی و شخصیت‌های حقیقی و حقوقی‌ است که انتظار کمک از آن‌ها می‌رود. بخشی به دلیل بی‌توجهی یا بی‌مهری صاحبان بودجه‌های طراحی شده برای فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی نهادهای خودجوش علمی (سازمان‌های مردم نهاد)است.

آقای چیت‌سازیان درباره عضویت در انجمن علمی فرش و شرایط آن نیز توضیح دهید؟

عضویت پیوسته، وابسته، دانشجویی، افتخاری و حقوقی داریم. عضویت «پیوسته» مختص موسسان انجمن، دارندگان مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر در رشته‌های فرش و رشته‌هایی چون صنایع دستی، نساجی، پژوهش هنر، مرمت اشیای فرهنگی و تاریخی است. البته دو تبصره داریم و دارندگان مدرک کارشناسی فرش با تصویب هیات مدیره، دارندگان مدرک کارشناسی ارشد معادل و یا درجه ۱ و ۲ هنری رسمی فرش که توسط وزارت علوم و سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی تایید شده و مدیران گروه فرش دانشگاه‌های رسمی با داشتن مدرک حداقل کارشناسی در یکی از رشته‌های عنوان شده می‌توانند عضو پیوسته شوند. عضویت «وابسته» نیز مختص افرادی است که دارای مدرک یا درجه کارشناسی فرش هستند و با مدرک به مدت دو سال در یکی از زمینه‌های فرش شاغل باشند. در این بخش نیز سه تبصره داریم و دارندگان مدرک کارشناسی ارشد با دو سال و مدک کارشناسی با سه سال که به نحوی در یکی از زمینه‌های فرش شاغل باشند. دارندگان حداقل مدرک فوق دیپلم با حداقل چهار سال سابقه فعالیت در یکی از تخصص‌های مربوط به فرش و افرادی که دارای اختراع ثبت شده مهم، کتاب چاپ شده دارای اعتبار و طرح تحقیقاتی معتبر در زمینه فرش هستند واجد شرایط عضویت وابسته باشند به تشخیص هیات مدیره به عنوان عضو پیوسته جذب می‌شوند. البته لازم به توضیح است اگر مدارک معادل کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد که از دانشگاه یا ارگان‌های رسمی چون سازمان مدیریت اخذ شده باشد هم‌طراز کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد ارزیابی می‌شوند.عضویت «دانشجویی» نیز به شاغلین به تحصیل در رشته‌های فرش در مقاطع مختلف آموزش عالی اختصاص دارد. عضویت «افتخاری» مختص  شخصیت‌های ایرانی و خارجی که مقام علمی یا هنری آنان در زمینه‌های مربوط به فرش دارای اهمیت خاص باشد یا در پیشبرد اهداف انجمن کمک‌های موثر و ارزنده‌ای کرده باشند با تصویب هیات مدیره انجام می‌شود. دانشگاه‌ها، موسسات، تشکل‌ها و سازمان‌هایی که در زمینه‌های علمی، پژوهشی، هنری، تجاری و اقتصادی مربوط نیز فعالیت دارند نیز می‌توانند به عضویت «حقوقی» درآیند.