انجمن علمی فرش ایران

رئیس انجمن علمی فرش ایران در آستانه هفته پژوهش با حضور در برنامه رادیویی «رواق تماشا» به نقد پژوهش‌های رایج در حوزه میراث فرهنگی، فرش و صنایع دستی پرداخت.
به گزارش انجمن علمی فرش ایران، دکتر حمید کارگر شامگاه یکشنبه ۱۶ آذر ۹۹ در رادیو گفتگو و در برنامه‌ای با موضوع «پژوهش‌های گردشگری و میراث فرهنگی» گفت: یکی از آسیب‌هایی که به مفهوم پژوهش زده‌ایم آن است که پژوهش و تولید علم را با تعدد و شمار مقالات علمی همسان گرفته‌ایم و این گزاره نادرست را باور هم کرده‌ایم!
رئیس انجمن علمی فرش ایران در نقد وضعیت کنونی پژوهش در کشور گفت: متاسفانه ما نه در آموزش و پرورش و نه در آموزش عالی به درستی با مفهوم تحقیق، بررسی و واکاوی آشنا نمی‌شویم و در نتیجه وقتی دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری وارد مباحث پایان‌نامه‌ای و پژوهش‌های علمی می‌شوند از ضعف در این زمینه رنج می‌برند.
کارگر ادامه داد: از سوی دیگر وقتی وارد فرایند پژوهش می‌شویم، به علت ضعف در شناخت، کاهلی و سستی، جبر محیط و فضای آکادمیک یا عللی دیگر، شمار پژوهش‌های بنیادی بر پژوهش‌های کاربردی غلبه کامل دارد و در نتیجه این پژوهش‌ها کمتر به درمان دردها و گشودن گره‌ها منجر می‌شوند.
وی افزود: مراد من نفی پژوهش‌های بنیادی نیست بلکه به تناسب ناموزونی که در این وادی هست اشاره دارم و اینکه پژوهش‌های کاربردی در حداقل ممکن هستند و برای نمونه در حوزه فرش دست‌باف با وجود کاستی‌ها و خلاءهای پرشمار در فرایندهای تولید تا بازاریابی و موارد مشابه، کمتر شاهد پژوهش‌های راهگشا هستیم و بخش زیادی از پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های دانشجویان فرش به مطالعه گذشته و بررسی طرح‌ها و نقوش منحصر می‌شود.
دکتر حمید کارگر با تأکید بر لزوم شکستن ساختارهای متصلب و کلیشه‌ای پژوهش در نظام آموزش عالی گفت: ما در ساختار کنونی می‌آموزیم که چگونه مراتب بروکراتیک دانشگاهی را طی کنیم، چگونه در دیوان‌سالاری آموزش عالی به پیش رویم، چگونه شمایل ظاهری تولید علم را حفظ کنیم، چگونه رزومه‌ها را فربه کنیم و در نهایت دانشگاه را به کارخانه مدرک‌سازی، مقاله‌سازی و کتاب‌سازی تبدیل کنیم اما کنش علمی واقعی نداشته باشیم.
رئیس انجمن علمی فرش ایران همچنین گفت: این سخنان ممکن است با دلخوری دوستان دانشگاهی رو به رو شود ولی واقعیتی است که نمی‌توان کتمان کرد که ما به اشتباه باور کرده‌ایم که هرچه مقاله بیشتر باشد به معنای رشد علمی بیشتر است و هر چه رشد علمی بیشتر باشد پس حتماً جامعه‌ای بهتر و پیشرفته‌تر داریم!
وی از این باور ناپسند به عنوان «توهم تولید علم» یاد کرد و گفت: با تداوم این رویکرد ما دانشگاه‌هایمان را به کارخانه‌های تولید چیزی تبدیل کرده‌ایم که کارا نیست، دردی را دوا نمی‌کند و اگر هم کارگشا باشد، باز هم جدی گرفته نمی‌شود و به کار بسته نمی‌شود!
کارگر با اشاره به لزوم پرهیز از اطاعت محض از شیوه‌های باسمه‌ای پژوهش و فاصله گرفتن از توهم تولید علم افزود: برای کاربردی‌تر شدن پژوهش‌ها باید چند گام طی شود. از جمله این گام‌ها، نیازسنجی است. هرچه پژوهش‌ها بیشتر منبعث از نیازهای واقعی باشند، گره‌گشاتر خواهند بود. به گفته وی؛ گام دیگر، نگاه بینارشته‌ای است. بسیاری از پژوهش‌های ما تک‌ساحتی هستند. هر قدر بتوانیم حوزه‌های متنوع را به کمک بگیریم، بیشتر درمانگر خواهیم بود. برای نمونه اگر در حوزه فرش دستباف و فرایند تولید آن حوزه‌های مهندسی به کمک بیایند، اگر در ایجاد کاربری‌های تازه برای دستبافته‌ها و صنایع دستی، دانش طراحی صنعتی به کمک بیاید، اگر در حوزه توسعه بازار فرش دست‌باف، از حوزه بازاریابی، تبلیغات و تجارت الکترونیک بهره‌گرفته شود و مواردی از این دست، قطعاً به کاربردی‌تر شدن پژوهش‌ها کمک خواهد شد.
رئیس انجمن علمی فرش ایران همچنین پرورش مهارت روش تحقیق و پژوهش را از دیگر گام‌های مهم در این مسیر دانست و نیز افزود: اگر پژوهش را با نگاه حل مشکلات دنبال کنیم، می‌توان رونق کسب و کار و ایجاد اشتغال را نیز در کنار تقویت شناخت، تحکیم بن‌مایه‌های آشنایی با داشته‌های هویتی و فرهنگی این سرزمین و انباشت دانش انتظار داشت.
گفتنی است در این برنامه دو ساعته رادیویی آقایان دکتر محمد پناهی (دبیر کمیته گردشگری سلامت استان تهران) و حجت‌الله مرادخانی (پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی) نیز حضور داشتند و به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.