انجمن علمی فرش ایران

بیانیه‌ی هیأت داوران

سومین جشنواره‌ی ملّیِ فرش برتر

هیأت داورانِ سوّمین جشنواره ملّیِ فرش برتر، پیش از هر چیز، مراتب سپاس و قدردانی خود از انجمن علمی فرش ایران را که علاوه بر وظیفه‌ی علمی و ملّیِ خود، سنگینیِ رسالتِ انتخاب و معرّفیِ برترین فرش‌های ایران را در قالب این جشنواره بر دوش کشیده‌اند، اعلام می‌کند و امید آن دارد که در آینده، شاهد شکوفایی و اعتبارِ این اقدام علمی/ هنریِ آنان در عرصه‌های بین‌المللی باشیم.

هیأت داوران سومین جشنواره‌ی ملّیِ فرش برتر، پس از بررسی و داوریِ تمامی آثارارایه ‌شده، ضمن اعلام نتایج نهایی به دبیرخانه‌ی جشنواره، نه تنها لازم، بلکه وظیفه و رسالت خود می‌داند تا نکات و توجّهات ویژه‌ای را که باید در راستای اهداف عالیه‌ی این جشنواره از سوی مجری، حامیان و مهم‌تر از آن، ارایه‌دهندگان آثار مورد توجّه قرار گیرد، به شرح ذیل اعلام نماید. همچنین، خواستار آن است که این موارد پس از پایان جشنواره‌ی سوم، در جلسات کارشناسانه و به تفصیل با تدوین تمامی کلّیّات، جزئیّات و ضمائم، در قالب آیین‌نامه‌ی دائمیِ جشنواره‌ی ملّیِ فرش برتر، به عنوان ضوابط و قوانین، مورد توجّه شرکت‌کنندگانِ این جشنواره قرار گیرد.

1.  اصلِ اصالت، به عنوان هسته‌ی بنیادی، که حافظِ هویّتِ فرش ایرانی در عرصه‌های ملّی و بین‌المللی است، باید با تمامی وجوهِ خود، که بدون شک به سنّت‌های مردم‌شناسانه، جامعه‌شناسانه و علمی وابسته است، به عنوان اوّلین شاخص در احراز صلاحیّتِ فرش‌های معرفی‌شده به جشنواره مورد توجه تمامی شرکت‌کنندگان قرار گیرد.
2. ، به مفهومِ اصل و ریشه، در تَسرّی به هنر فرشِ ایران، مصداقی جز تعلّق داشتن به اصل و ریشه‌های تاریخیِ یک بافته در تمامی وجوه، اعمّ از نقشه (طرح، نقش و رنگ) و اُسلوب بافت ندارد، که در کنار مواد اوّلیه، هویّت آن را مشخّص می‌سازد. رعایت هر یک از موارد فوق، در کسب امتیاز بیشتر و تأییدِ اصالت یک اثر برای انتخاب فرش برتر، باید معیار اصلی داوران قرار گیرد که خوشبختانه در فراخوان و ضوابط اعلام‌شده از سوی مجریان جشنواره، به عنوان اصل اوّل مورد توجه بوده است، و در این دوره به طور جدّی از سوی هیأت داوران جشنواره، مورد تأکید، و در داوری‌ها ملاک عمل بوده است.
3.  شناخت و بررسیِ فرش ایرانی به علّت تحوّلاتِ ساختاری متعدّد و بدیهی در حوزه‌های مختلف فرشبافی، از پیچیدگی‌ها و دشواری‌های خاصی برخوردار است که گاه، کار شناخت و بررسیِ یک بافته را، نه غیرممکن، امّا توأم با تردید و گمانه می‌سازد.

بی‌شک آن بخش از مهاجرت، جابه‌جایی و یا تلفیقِ خلّاقانه‌ی خاصّ در طرح، نقش و رنگِ فرش ایران که جزء جدایی‌ناپذیرِ سنّتِ فرشبافی ایران و از ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه و حتی از امتیازاتِ آن محسوب می‌شود، امری است بدیهی که در مقابلِ جابه‌جایی‌ها و تلفیق‌های نسنجیده و بی‌هویّت که در چند دهه‌ی اخیر به بلایِ ناآگاهانه‌ی فرش ایران مبدّل گشته، نه تنها نباید از چشمانِ خُبره و آزموده‌ی هیأت‌های داوری دور یا پنهان بماند، بلکه لازم است در داوری‌ها از نکات منفیِ آثار معرّفی‌شده محسوب گردد. در این راستا ضروری است انجمن علمیِ فرش ایران با همکاری مرکز ملی فرش ایران، از طریق برگزاریِ کارگاه‌های آموزشیِ مُستمر و مناسب، و با حضور اساتیدِ متخصّص، شناخت دقیقِ مفاهیمِ خلّاقیت و نوآوری، و راه‌های رسیدن به آنها را ارایه نماید، تا از تلاش‌های بیهوده‌ی ناآگاهانه، و متاسّفانه روبه فُزونیِ فعلی کاسته شود.

1. از آنجا ‌که در میان اُسلوب و فنون بافت (نوع گره، شیوه‌ی پودکشی، نحوه‌ی شیرازه‌پیچ و گلیم‌بافی)، نوع گره در خاستگاه‌های کهن و تاریخیِ مشهور نظیر اصفهان، کاشان، کرمان، بیجار، تبریز و موارد مشابه برای همگان واضح و مبرهن است، و مهم‌ترین ویژگیِ تحول‌ناپذیر در تبیین و تعیین حوزه‌های بافندگیِ فرش گره‌دار محسوب می‌شود (حتی در صورت مهاجرت بافنده)، باید در داوری‌ها به عنوان اصل اول در تشخیصِ اصالتِ خاستگاه بافت، پیش از نقشه‌ی فرش مورد توجّه قرار گیرد.

به همین دلیل، شرکت‌کنندگان در هنگام ارسال و اعلام مشخّصات فرش‌ها به دبیرخانه‌ی جشنواره، دقت لازم به این اصل را مورد توجّه قرار دهند که:

در داوریِ آثار جدید و نوبافت، خاستگاه (محل بافت فرش) به هیچ‌وجه به مفهوم محلّ جغرافیایی که در ظاهر فرش در آن بافته شده، نیست، بلکه خاستگاه و محل بافت فرش، جایی است که در درجه‌ی اول فنون و اُسلوب بافت، و در درجه‌ی دوم نقشه‌ی هر فرش به آن محل تعلّق دارد. نادیده گرفتن این موضوع می‌تواند باعث کاهش امتیاز و حتی حذف یک اثر گردد که در داوری‌های این دوره نیز چنین شد. بدیهی است هیأت‌های داوری همواره انتظار دارند که آثار ارایه ‌شده به این جشنواره در همان محلّی که اظهار گردیده و فنون بافت و نقشه به آن تعلّق دارد، بافته شده باشد.

1.  تقلیدِ دقیق، بی‌کم و کاست و مَحض از آثار دیگران، مفهومی جز جَعل و کپی‌برداری ندارد و هر زمان که این موضوع برای هیأت داوری مُحرز گردد، باید به محرومیّت کاملِ اثر از تمامی مراحل داوری و جشنواره مُنجر گردد که در این دوره نیز چنین شد.
2.  با آغاز جنبشی نو و متفاوت در بازبافیِ آثار قدیمی که از اوایل دهه‌ی هفتاد ﻫ.ش شتاب و مسیری متفاوت در فرش ایران پیدا نموده، به تدریج الگوهای مشترکی ابتدا از نظر طرح و رنگ، و سپس به طرز عجیبی در فنون بافت، بر ساختارِ بافندگیِ فرش گره‌دار ایران غالب گشته است و ادامه‌ی آن، متاسّفانه هویّت و اصالت بسیاری از فرش‌های ایران را زیر سؤال خواهد برد. این الگوی مشترک در چند سال اخیر به شکل معنادار، و البته تاسّف‌بار، در رنگ‌آمیزیِ نقشه‌ها و حتی نوع مواد اوّلیه‌ی فرشِ چند حوزه‌ی مهمِ بافندگی غلبه یافته و جمیع این اتّفاقات، هشداری بر سقوط دیگر فرش ایران در آینده‌ای نه چندان دور، و البته به شیوه‌ای جدید است.

هیأت داوران سومین دوره‌ی جشنواره‌ی ملی فرش برتر، از تمامی هنرمندان و دست‌اندرکارانِ مؤثر در این رُخدادِ تاسّف‌بار، تقاضای بازنگری و تغییر این رویه را دارد و امیدوار است در آینده‌ی نزدیک شاهد ظهور جنبش‌های جدید و خلّاقانه‌ی دیگری در فرشبافی ایران باشیم تا از قِبَلِ تقلیدها و تکرارهای بی‌رویّه، اُفولِ دیگری در فرشبافیِ این سرزمین را شاهد نباشیم.

1. متاسّفانه در این دوره، حضورِ فرش‌های تاریخی و کهن ایران که اسبابِ واقعی افتخار این هنر هستند، بسیار کم‌رنگ بود. امید است در سال‌های آتی با اقبالِ بیشترِ مجموعه‌داران و مالکان این گروه، بر رونق این بخش که نقطه‌ی عطف این هنر است، افزوده گردد. البته لازم به ذکر است که در گروه آثار جدید نیز، با استقبال نه چندان جدّی هنرمندان مواجه بودیم.
2. اظهاراتِ صاحبانِ آثار در برگه‌های ثبت نام و معرفیِ فرش‌ها به دبیرخانه‌ی جشنواره، صرفاً به منزله‌ی یک پرسشنامه یا برگه‌ی ثبت نام نیست؛ بخش مهمّ و اصلی در تکمیل تمامی موارد خواسته ‌شده از سوی صاحبان آثار، به منزله‌ی آگاهی از چگونگیِ سبک و تعیین رده‌های داوری از سوی شرکت‌کنندگان و صاحبان آثار است. از دوره‌های آتی، شرکت‌کنندگان، به ویژه خالقانِ آثار جدید که در رده‌بندی و تعیین سبک آثار خود (عشایری، روستایی یا شهری) مرتکب خطا گردند و با اظهارات اشتباه و گاه بی‌معنا، ماهیت آثار خود را مخدوش نمایند، از شرکت در جشنواره بازخواهند ماند. به دیگر سخن، شیوه‌ی تکمیل و ارایه‌ی برگه‌های ثبت نام، دارای امتیاز است و در نتایج داوری تأثیر جدّی خواهد داشت.

در خاتمه، هیأت داوران سومین دوره‌ی جشنواره‌ی ملّیِ فرش برتر، مراتب تشکر و امتنان خود را از تمامی شرکت‌کنندگان اعلام می‌دارد و امیدوار است مرکز ملّی فرش ایران در راستای حمایت‌های مدیریتی، معنوی و مادّیِ خود، مقدمات شکوفاییِ بیشتر، و اعتبار بین‌المللیِ این رُخداد را فراهم آورد.

رضی میری           رضا اله‌داد            ابوالفضل رجبیان             تورج ژوله