آقای عابد تقوی،
دوره 5، شماره 12 - ( 3-1388 )
چکیده
به باور بسیاری از متفکران و مورخان تاریخ ایران در دوران اسلامی، عصر صفوی همواره به‌عنوان شکوه‌مندترین و مقتدرترین حکومت ملی- مذهبی با حاکمیت دولت مرکزی شناخته شده است. در این دوره با ایجاد زیرساخت‌های نوین حکومتی در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، تحولی شگرف در حیات اجتماعی جامعه عصر صفوی رخ داد. در پویایی حیات اجتماعی صفویان، مؤلفه‌های اقتصاد و تجارت و فراهم نمودن زیرساخت‌های اجرایی آن نقش مهمی را ایفا کرده، به‌طوری که از اولویت‌های اصلی در سیاستگذاری کلان شاهان صفوی محسوب می‌شده است. ظرفیت‌های قابل تأمل در صنعت فرش با وجود مراکز تهیه مواد خام نظیر ابریشم، کتان، پنبه و همچنین تولید فرشهای ممتاز در کارگاه‌های بافندگی شهرهای اقتصادی این دوره، بسترهای لازم را برای بالفعل نمودن تجارت کالای راهبردی فرش فراهم ساخت. در این مقاله سعی شده با بهره‌گیری از رویکرد تحلیل تاریخی و بررسی تاریخ‌های معتبر عصر صفوی و سفرنامه‌های اروپاییان، به نقش و جایگاه صنعت فرش در تجارت خارجی حکومت صفوی پرداخته شود. همچنین در پژوهش حاضر تلاش شده به این پرسش اصلی که شهرهای با عملکرد اقتصادی چه نقشی در فرایند تجاری شدن صنعت فرش داشته‌اند، پاسخی منطقی داده شود.
خانم مهلا تختی، دکتر صمد سامانیان، دکتر رضا افهمی،
دوره 5، شماره 14 - ( 12-1388 )
چکیده
این مقاله به بررسی و تحلیل هندسی نقوش فرشهای محرابی دوره صفویه می‌پردازد. فرشهای محرابی به‌عنوان گروهی از فرشهای ایرانی، در دوره صفویه از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. روش بررسی بر مبنای ترسیم خطوط انتظام‌دهنده (رهنمونگر) اصلی در کادر بوده که در نهایت هدف از این تحلیل دستیابی به نقاط با اهمیت و پویا در ترکیب‌بندی طرح‌ها و یک هندسه صحیح در زیربنای این نقوش است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که طراحان در گذشته با در نظر گرفتن هندسه به‌عنوان مبنای اصلی طراحی فرش‌ها، نقوش را بر بستری از هندسه ترسیم می‌کرده‌اند. در طراحی فرشهای محرابی دوره صفویه نیز همانند سایر هنرها تناسبات ویژه‌ای در اندازه کادرها، عناصر به‌کار گرفته شده در آنها و همچنین بخش‌های درونی کادر به‌کار گرفته شده است. این مقاله به شیوه تحلیلی / توصیفی انجام شده است.
دکتر علی‌اصغر شیرازی، آقای داود شادلو،
دوره 5، شماره 14 - ( 12-1388 )
چکیده
در حالی که از دوره تیموریان فرش یا دست‌بافته کامل و سالمی به‌جای نمانده است که گواه و شناساننده نوع طرح و نقش و رنگ فرش‌ها در این دوره زمانی باشد، اما این دستبافته‌ها را می‌توان براساس گزارش‌های مختلف موجود در کتب تاریخی و سفرنامه‌های سیاحان و همچنین در نسخه‌های مصور شده بررسی کرد. لذا نگاره‌های فراوانی وجود دارد که بازتاب دهنده فرش‌هایی است که به‌نظر می‌رسد در دوره تیموریان بافته شده باشد. این نگاره‌ها در نسخه‌های متعددی برای شاهزادگان و هنر‌پروران تیموری، در کتابخانه سلطنتی با دقت و نظارت عالیه تهیه می‌شده و به کمک این نگاره‌ها امکان بازسازی یک فرش کامل فراهم می‌شود. یکی از این نسخه‌ها، نسخه منحصر به‌فرد شاهنامه‌ای است که به تاریخ ۸۳۳ ه.ق. (۱۴۲۹ م.) در هرات و برای بایسنغر میرزا در کتابخانه سلطنتی تهیه شده و امروز به شاهنامه بایسنغری مشهور است. در مقاله پیش رو، به بررسی و تجزیه و تحلیل شش نگاره از این نسخه که فرش‌هایی در آن دیده می‌شود، پرداخته شده و تلاش می‌گردد طرح، نقش و رنگ این فرش‌ها شناسایی شود.[۱] ماهیت این پژوهش توصیفی و تحلیلی بوده و ضرورت انجام آن آشنایی هنرمندان، طراحان و بازرگانان عرصه فرش با نقشه‌های گذشته و باز‌بافی این نقشه‌ها با نگاه و رویکرد به بازار امروز ایران و جهان است.
دکتر سیدعلی مجابی، خانم زهرا فنایی،
دوره 6، شماره 15 - ( 3-1389 )
چکیده
در این مقاله، برای شناسایی ویژگی‌های تولید نخ مورد نیاز صنعت نساجی در سده‌های پانزدهم/ نهم تا هفدهم/ یازدهم ۲۲ اثر نگارگری از نگارگران بزرگ آن دوره که در آنها نگاره ریسندگی به کار رفته بود، از منابع مختلف جمع‌آوری پس از بررسی و تطبیق آنها با ویژگی‌ها و خصوصیات فنی موجود از صناعت دست‌ریسی، نسبت به نتیجه‌گیری اقدام گردید. با بررسی این آثار مشخص گردید که ریسندگی از جمله فعالیت‌های متداول سده‌های پانزدهم/ نهم تا هفدهم/ یازدهم بوده است که با استفاده از دوک یا چرخ نخ‌ریسی توسط میان‌سالان، پیران و از کار افتادگان در کنار کارهای روزمره صورت می‌پذیرفته است. نگارگران در آثار خود با دقت و ظرافت قابل ملاحظه‌ای ضمن تصویر کردن اجزای مختلف دوک و چرخ نخ‌ریسی، به منبع تأمین الیاف مورد نیاز برای ریسندگی و تفاوت‌های فنی استفاده از الیاف مختلف برای رشتن آگاهی کامل داشته و آن را در آثار خود به نمایش درآورده‌اند. انواع مختلف دوک و چرخ نخ‌ریسی نیز بسته به موقعیت و فضای اجتماعی موضوع نقاشی، در آثار موجود به کار رفته است.
خانم آرزو سلطانی نژاد، آقای حمید فرهمند بروجنی، آقای تورج ژوله،
دوره 6، شماره 17 - ( 12-1389 )
چکیده
قالی ارمنی‌باف، قالی‌ای است که پس از سکونت ارمنیان در مناطقی از ایران در عهد شاه عباس صفوی تا به امروز، توسط ایرانیان ارمنی با حفظ ویژگی های اصیل قالی ایرانی و تحت تأثیر فرهنگ قالیبافی قدیم ارمنستان بافته می‌شود. ارمنیان با ایرانیان رابطه‌ای بسیار کهن و ریشه‌های مشترک فرهنگی بسیار دارند. این اشتراکات فرهنگی در ابعاد مختلف زندگی، از جمله در هنرهای ایشان، نمود پیدا کرده است. هنر قالیبافی نیز پیش از ورود ارمنیان به ایران (در عهد صفوی) در بین اقوام ایرانی و ارمنی رواج داشته است. به نظر می رسد که قالی ارمنی‌باف بیش از حفظ ویژگی‌های قالی ارمنستان، نمایانگر فرهنگ اصیل قالیبافی ایرانی است. برای بررسی این فرضیه در پژوهش حاضر ، مطالعه تطبیقی میان این دو نوع قالی از نظر طرح، رنگ و ویژگی‌های بافت، با هدف یافتن اشتراکات، تفاوت‌ها و تأثیرات متقابل آنها ضروری ست. روش پژوهش کاربردی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانهای و میدانی (مصاحبه) است. در تحلیل دادهها نیز از روش توصیفی- تطبیقی بهره گرفته شده است.
آقای محمد احیائی، خانم افسانه قانی،
دوره 6، شماره 17 - ( 12-1389 )
چکیده
بخش ۱۱- مسئله تحقیق این بود که رابطه خشت با فرش چیست؟ با گشودن این رمز علاوه بر مشخص شدن این رابطه باطنی می‌توان بسیاری از موارد تبیین نشده دیگر را درباره فرش روشن کرد. سپس مفاهیم و متغیر‌ها تعریف شدند و پیشینه مورد بررسی قرار گرفت. بخش۲- به روش کار و معرفی جامعه ، نمونه و طرح نمونه‌برداری، روش گردآوری دادهها، ابزارهای تحقیق، اعتبار و روایی، طرح تحقیق و روش تجزیه و تحلیل دادهها پرداخته شد. بخش۳ – دادهها توصیف، سپس تجزیه و تحلیل و طبقه بندی شدند و پس از آن به دادن پاسخ به پرسش‌ها و آزمون فرضیه توجه شد و فرضیه مورد تأیید قرار گرفت. بخش۴- برای نتیجه‌گیری به تطبیق یافتههای تحقیق با پیشینه پرداخته شد که نشان از پرتوی نو بر مسائل فرش داشته است. در پایان به محدودیت‌ها و پیشنهادات اشاره شده است.
خانم پروین احمدی، دکتر اصغر ایزدی جیران،
دوره 7، شماره 19 - ( 6-1390 )
چکیده
جوشقان قالی در استان اصفهان و در محدوده شهرستان کاشان واقع شده و با این شهر و همچنین شهر اصفهان مراوده اقتصادی دارد. قالیبافی در این منطقه از دوران صفوی رواج داشته و قالی‌ها از همان زمان به کشورهای دیگر صادر می‌شده‌اند. این منطقه با وجود پیشینه پربار هنری آن، کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. این نوشتار به بررسی پیشینه قالیبافی منطقه جوشقان و ارائه نظریات مرتبط با آن می‌پردازد. داده‌های مورد نیاز برای نخستین بار با استفاده از روش میدانی و کتابخانهای و به‌شیوه‌ای منسجم گردآوری شده‌اند تا از این طریق با دستیابی به آخرین داده‌های مربوط به هنر فرشبافی منطقه، این هنر از نابودی مطلق حفظ گردد. در دوران صفوی طرح‌های متنوعی در جوشقان بافته می‌شده و بعدها در زمان قاجار و پس از آن طرح‌ها محدود گردیده و ویژگی‌هایی را برای خود تثبیت نموده است. با توجه به نقوش رایج قالیبافی معاصر، نظریه پوپ در مورد مشتق شدن طرح معاصر جوشقان از قالی‌های گلدانی صفوی مستدل‌تر است، گرچه نمی‌توان با یقین کامل در این مورد اظهار نظر کرد.
خانم مریم سلطانی گوکی، دکتر مهدی کشاورز افشار،
دوره 12، شماره 29 - ( 6-1395 )
چکیده
عناصر و موتیف‌های فرانسوی سال‌ها پیش از طریق گچبری در بناها و ساختمان‌ها وارد هنر ایران شدند. از طرفی هم ورود کارت‌پستال‌ها، جعبه‌های شکلات و ...، که حاوی نقوش و عناصر فرنگی بودند، در نقوش فرش نیز تأثیر گذاشتند. اما در دوره گوبلن کرمان، با تقاضای آمریکا مبنی بر استفاده از نقوش گلفرنگ و گوبلن فرانسه، ساختار و عناصر فرش کرمان تحت تأثیر فرشهای آبوسن و ساوونری قرار گرفت. در این مقاله سعی شده است با مطالعه بر روی این دو گونه فرش نحوه ارتباط نقوش فرش فرانسه و دوره گوبلن کرمان بیان شود و با مقایسه طرح‌ها و نقوش، شباهت‌ها و تفاوت‌ها مشخص شود که تا چه حد فرش کرمان از فرش فرانسه تأثیر گرفته است؟ آیا طراحان به کپی‌برداری از طرح‌ها میپرداختند؟ یا این‌که طرح‌ها را تلفیق میکردند؟ بنابراین برای یافتن نتیجهای دقیق 65 نمونه نقشه فرش از دوره گوبلن کرمان با روش میدانی جمع‌آوری شد. همچنین 70نمونه از فرشهای فرانسه با روش کتابخانهای عکاسی شد. با تطبیق این نقشه‌ها و با روش توصیفی، تحلیلی و مقایسه‌ای به بیان وجوه اشتراک و افتراق آنها پرداخته و مشخص شد که هیچ گونه کپی‌برداری صورت نگرفته است و در دوره گوبلن، طراحان فرش کرمان از نقوش فرش فرانسه تأثیر گرفته‌اند. در برخی موارد اقتباس نیز در فرش‌ها صورت گرفته است، که خود به ابداع طرح‌هایی جدید منجر شد. با توجه به شبیه بودن ترکیب و ساختار دو گونه فرش، رنگ‌های مورد استفاده در فرشهای کرمان، برخلاف اغلب فرشهای فرانسه، روشن و مات است و همچنین علیرغم این‌که اساس طراحی فرش فرانسه که از شرق گرفته شده است، تناسبات در آنها نسبت به فرش کرمان بسیار کمتر رعایت شده است.
خانم آزاده نیکوئی، دکتر مهرانگیز مظاهری،
دوره 12، شماره 30 - ( 12-1395 )
چکیده
با مهاجرت قوم بنی‌اسرائیل به ایران و سایر کشورهای تولیدکننده فرش، نقش آنها در تجارت سبب شد تا اندیشه‌های مذهبی آنان رفته‌رفته به هنرهای سنتی این کشورها راه یافته و قالی‌های کلیمی پدید آیند که نقوش مذهبی آیین موسی(ع) یا امضای تجار کلیمی را دربر می‌گیرند. از سال 1850 میلادی قالی‌های کلیمی در شهرهای مهم ایران همچون تبریز، کاشان و کرمان بافته می‌شدند که محصول تلفیق نقوش مذهبی کلیمی با طرح‌ها و هنر غنی قالیبافی ایرانی بودند. از طرف دیگر با تشکیل دولت اشغالگر قدس و مهاجرت اقوام کلیمی از سراسر جهان به فلسطین اشغالی، تجربیات کلیمیان در ایران و کشورهای تولیدکننده فرش، و نیز مدارس اتحاد به آنها در تأسیس کارگاه‌های هنری‌ـ‌تولیدی کمک نمود تا از راه تولید آثار هنری، برای جامعه جدید کلیمی پیشینه مصور فرهنگی فراهم کنند. از تحلیل و قیاس تاریخی و نشانه‌شناختی پنج نمونه پرتعدادتر این قالی‌ها در ایران و فلسطین اشغالی، چنین برآمد که تفاوت در انگیزه و بستر تولید، قالی‌های این دو منطقه را متفاوت نموده است. نمونه‌های ایرانی به سنت فرش و ارزش‌های زیبایی‌شناختی آن وفادار بوده‌اند و انگیزه اقتصادی‌ـ‌هنری در آنها اولویت دارد اما در نمونه‌های فلسطین اشغالی، با گزینش طرح‌های و نشانه‌های مذهبی‌ـ‌سیاسی اهداف سیاست تحت لوای مذهب اولویت می‌یابد.
دکتر علیرضا خواجه احمد عطاری، دکتر محمدتقی آشوری، آقای بیژن اربابی، دکتر مهدی کشاورز افشار،
دوره 13، شماره 31 - ( 6-1396 )
چکیده
بسیاری از رشته‌های هنری و فرهنگی دوره قاجار همانند نقاشی، معماری، شعر و ادبیات و هنرهای صناعی ایران تحت تأثیر اندیشه‌های مدرنیته غربی دچار تغییر و تحولات و دگرگونی‌هایی در شکل و محتوا شدند، اما به نظر می‌آید، برخلاف چنین تغییراتی، قالی‌های این دوره با حفظ سنت‌های هنری و فرهنگی پیشین عمدتاً به بازنمایی طرح‌ها و نقوش سنتی قالی‌های ایرانی پرداخته است.
پژوهش حاضر سعی دارد، با بررسی و شناخت موقعیت‌های فرهنگی و اقتصادی، وضعیت قالیبافی دوره قاجار، چگونگی تأثیر روابط تولید، حضور شرکت‌های خارجی در توسعه قالیبافی سنتی قاجار و نقش و تأثیر درخواست بازارهای مصرفی غرب را در پایداری طرح‌ها و نقوش سنتی قالی‌های قاجار مطالعه کند.
این تحقیق بر اساس ماهیت و روش از نوع پژوهش‌های تاریخی-توصیفی-تحلیلی است که از روش کتابخانهای برای گردآوری دادهها بهره برده است. پژوهش دربردارنده نتایجی است که نشان می‌دهد افزایش صادرات قالی‌های قاجاری و حضور سرمایه‌گذاری‌های خارجی در مناطق قالیبافی ایران، که تحت تأثیر بازارهای مصرفی غرب بوده‌اند، عاملی تعیین‌کننده در حفظ و تداوم طرح‌ها و نقوش سنتی قالی‌های قاجاری شده است.
دکتر محسن مراثی، خانم رضوان احمدی پیام،
دوره 13، شماره 31 - ( 6-1396 )
چکیده
پژوهش‌های تاریخی وابسته به اسناد هستند و آثار هنری در این مطالعات می‌توانند نقش اسناد را ایفا کنند. تاریخ فرشبافی در برخی از ادوار تاریخی مبهم است و بررسی مستندات، مکتوبات و تصاویر برجای مانده از آنها می‌تواند راهگشا باشد. خاوران‌نامه ابن‌حسام حاوی نگاره‌هایی است که در برخی از آنها تصویر فرش موجود است. نوشتار پیش‌رو به این پرسش پاسخ می‌دهد: اطلاعاتی که نگاره‌های خاوران‌نامه ابن‌حسام به عنوان سندی تاریخی درباره هنر فرشبافی ترکمانان به نمایش می‌گذارند شامل چه مواردی است؟ شناخت کیفیت و تنوع نقشه فرش‌ها و اهمیت آنها در بازه زمانی یاد شده، مهمترین هدف پژوهش است. به‌واسطه اهمیت تاریخ نگاری فرش در حفظ هویت مهمترین هنر-صنعت ایرانی، مطالعه حلقه‌های مفقود و ابهامات تاریخی فرش ایرانی ضروری می باشد و در راستای این ضرورت، پژوهش حاضر صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد که خاوران‌نامه با حداقل فاصله زمانی میان سرایش و تصویرسازی در مطالعه تاریخ فرش ترکمانان ایران حائز اهمیت است. نقوش و جزئیات قالی‌های تصویر شده نسبت به نظایر پیشین خود از کیفیت پایین‌تر اما از قالب‌های متنوع‌تر برخوردارند. این پژوهش به روش تاریخی انجام شده و در گردآوری اطلاعات از شیوه مشاهده در کنار منابع کتابخانه ای و اسناد بهره‌برداری شده است.
داود شادلو، دکتر علی‌اصغر شیرازی،
دوره 13، شماره 32 - ( 12-1396 )
چکیده
شرق‌گرایی در اروپا در سدهی نوزده میلادی گسترش یافت و خاورشناسان بسیاری با انگیزه‌های متفاوت راهی مشرق‌زمین شدند و به پژوهش و نگارش درباره‌ی جامعه، فرهنگ، تمدن و هنر شرقی ازجمله فرش پرداختند. از مهمترین مواردی که خاورشناسان به آن توجه نشان دادند تاریخ‌نگاری فرشهای شرقی، بررسی طرح‌ها و نقوش و جغرافیای بافت فرش‌ها بود. هدف این مقاله شناسایی و بررسی منابع و رویکردهای خاورشناسان درباره‌ی فرش ایران و بررسی آسیب‌شناسی آثار ایشان است.
این مقاله به شیوه‌ی توصیفی و تحلیلی و روش گردآوری آن به‌صورت اسنادی است. جامعه‌ی آماری، آثار در دسترس خاورشناسان (کتاب، مقاله، کاتالوگ نمایشگاه) در بازه‌ی زمانی نیمه‌ی دوم سدهی نوزدهم تا نیمه نخست سدهی بیستم میلادی می‌باشد. روش تجزیه‌وتحلیل دادهها روش کیفی است.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد خاورشناسان با دو رویکرد که زیرمجموعه‌ی دو مکتب برلین و وین دسته‌بندی می‌شود به تاریخ‌نگاری و پژوهش درباره‌ی فرشهای ایرانی پرداخته‌اند و آثاری که از آنان برجای مانده است در دو دسته‌ی منابع تاریخی و اطلاع تاریخی جا می‌گیرد و این آثار منبع مستقیم تاریخ‌نگاری نیستند. از دیگر نتایج این تحقیق بررسی اصلی‌ترین کاستی‌های مطالعات خاورشناسان است که عبارت‌اند از: تمرکز صرف بر مطالعات کتابخانهای و فرشهای موزه‌ای؛ عدم توجه به تحقیقات میدانی؛ قطعی پنداشتن دادهها و فرضیات خود؛ نسبت دادن نادرست فرش‌ها به مناطق خاص؛ تاریخ‌گذاری‌های نادرست با دلایل ناموجه؛ عدم توجه به بسترهای تولید فرش و جدا کردن هنر از خاستگاه بومی و فرهنگی خود. بااین‌حال مطالعات خاورشناسان به‌ویژه در روش تجزیه‌وتحلیل علمی دادهها، تأثیر بسیاری بر نوشته‌های پژوهشگران ایرانی گذاشته است که این مقاله به آن می‌پردازد.
خانم منا سلطانی، خانم زهرا فاطمی مقدم،
دوره 14، شماره 33 - ( 6-1397 )
چکیده
ولایت قاینات یکی از مهمترین مراکز تاریخی تولید فرش در ایران است. در میان اسناد تاریخی تشکیلات آستان قدس رضوی که در ارتباط با تأمین و نگه داری مفروشات حرم امام رضا (ع) می باشند، نام مناطقی مانند قاین، بیرجند و درخش مشاهده می شود. این مناطق از نظر جغرافیای تاریخی در ولایت قاینات قرار دارند و از مناطق مهم تولید فرش این ناحیه محسوب می شوند.
با توجه به اهمیت تاریخی قاینات در تاریخ فرش ایران و اطلاعات مبهم موجود درباره مفروشات آن، به ویژه پیش از اواسط قرن 13 شمسی، این مقاله در تکمیل اطلاعات تاریخ فرش جنوب خراسان در سه دوره صفویه، افشاریه و قاجاریه حایز اهمیت است. بنابراین از اهداف این مقاله می توان به شناخت فرش قاینات در فاصله سال های 1022 تا 1340 قمری، انواع فرش های تولیدی این ناحیه و ویژگی آنها (طرح، نقش و ابعاد) با تکیه بر اسناد تاریخی آستان قدس اشاره کرد. این پژوهش از نوع تحقیقات تاریخی توصیفی است که به شیوه کتابخانه ای، اسنادی اجرا شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که از دوره صفویه تا اواخر دوره قاجاریه نمد و قالی از مهمترین تولیدات این ناحیه بوده است. همچنین در دوره صفویه قاین یکی از مناطق مهم قالی بافی در ایران بوده است، که تولید قالی های در ابعاد بسیار بزرگ به سبک شهری در آن رواج داشته است.
رضا صحت منش،
دوره 15، شماره 35 - ( 6-1398 )
چکیده
فرشبافی مهمترین صنعت کرمان در اواخر دوره قاجار بود. این صنعت بیشترین نیروی کار را جذب کرد و بالاترین رقم صادرات کرمان را به خود اختصاص داد. عوامل متعددی در رونق فرشباشی کرمان موثر بودند. موثرترین عامل در رشد صنعت فرشبافی تقاضا و سرمایهگذاری خارجی بود. در پژوهش پیش رو با مراجعه به اسناد و منابع اصلی تاریخی، فرشبافی کرمان با ابزار تاریخی و روش توصیفی – تحلیلی به بحث گذاشته شده و در صدد است به این پرسش پاسخ دهد: چه ارتباطی میان نظام سرمایهداری و بازار جهانی با صنعت فرشبافی کرمان در دوره قاجار برقرار بود؟ یافتههای پژوهش نشان داد که رشد فرشبافی ناشی از نوعی نظام تقسیم کار جهانی بود و بر اساس آن ایران در حاشیه نظام بازار جهانی قرار گرفت. تمرکز بر فرشبافی تا حدودی موجب رکود سایر صنایع شد و نیروی کار سایر صنایع جذب فرشبافی شدند. بنابراین فرشبافی در صدر صنایع ایران و کرمان قرار گرفت. میزان تجارت فرش کرمان در سال 1907-1906م/1325-1324ق، 21/53 درصد کل رقم صادرات کرمان را به خود اختصاص داد. این رقم در سال 1910-1909م/1328-1327ق به بیش از 5/99 درصد از رقم کل صادرات کرمان افزایش یافت. در سال منتهی به جنگ جهانی اول 1914-1913م/1332-1331ق صادرات فرش و شال کرمان به اروپا و امریکا از طریق بندرعباس 78/97 درصد صادرات کرمان بود.
دکتر مهدی کاظم پور،
دوره 15، شماره 35 - ( 6-1398 )
چکیده
یکی از مشاغل مهم روستایی و عشایری در ایران، از همان دوران باستان، دست بافت‌هایی از قبیل؛ گلیم، جاجیم و ورنی بافی است که به دلیل نوع مواد اولیه آنها اطلاعات بسیار اندکی در مورد آنها، برجای مانده است. در این میان، داده های باستانی که بتوانند اطلاعاتی را در خصوص دست بافته های ایران در اختیار قرار بدهند بسیار اندک هستند. روستای آس با گورستانی مملو از سنگ مزارات با نقوش مرتبط با ورنی بافی، از جمله یافته های ارزشمند در این زمینه به حساب می آید. این گورستان نقشی اساسی را در تکمیل اطلاعات محققان در خصوص پیشینه ورنی بافی و همچنین تجهیزات مرتبط با آن، در دوره صفویه را ایفا می نماید. حال این مقاله در نظر دارد با روش مطالعات توصیفی-تحلیلی و براساس مطالعات میدانی و کتابخانه ای ابزارالات مرتبط با ورنی بافی را در گورستان آس کلیبر مورد مطالعه قرار دهد. این پژوهش درصدد پاسخگویی به طوال زیر است: سنگ مزارات روستای آس می توانند شواهدی از ورنی بافی روستایی دوره صفویه و تجهیزات مرتبط با آن را ارائه نمایند؟ براساس این پژوهش مشخص گردید که ایجاد نقوش مرتبط با شغل متوفی در گورستان مذکور از سنت رایج بوده و دست بافته هایی از قبیل ورنی که از حرفه های مرتبط با مشاغل این روستا بوده است در سنگ مزارات نمود یافته است و ابزارآلات بافندگی از قبیل دار ورنی، دفتین، قیچی، شانه و چاقو بر روی قبر متوفی نقش شده است.
سید محمد رضا طبسی، ایمان زکریایی کرمانی زکریایی کرمانی،
دوره 17، شماره 40 - ( 7-1400 )
چکیده
چکیده
قالی‌های تصویری که در عصر قاجار قابلیت‌های خود را برای انعکاس سویه‌های مختلف تجدد ازجمله مفهوم ملّی‌گرایی نشان داده است در عصر پهلوی هم منعکس‌کنندۀ وجوه دیگری از این مفهوم است. هدف از این پژوهش شناخت وجوه متنوع مفهوم ملّی‌گرایی در قالی‌های تصویری عصر پهلوی است و سؤال اصلی پژوهش آن است که وجوه ملّی‌گرایانۀ منعکس‌شده بر قالی‌های تصویری عصر پهلوی دارای چه مشخصه‌‌ها و دلالت‌‌‌هایی است؟ روش پژوهش، کیفی و از نوع تاریخی‌تطبیقی است. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که مفهوم ملّی‌گرایی در پیکره مطالعاتی، متأثر از وجه مرکب سه‌گانه جغرافیایی، باستان‌شناسی و درمانی و نیز وجه انشایی متأثر از اشعار و شعارهای رایج و همچنین وجه پیشینه‌جویی، در مفاخر و مشاهیر علم و ادب است که در دو وجه اول با مفهوم شاه، سلطنت و گاه مذهب پیوندی مستقیم دارد و وجه پادشاهانه آن برجسته می‌شود و در مفهوم آخر، این پیوند بیشتر مفهومی میهنی به خود می‌گیرد. از دیگر سو، یافته‌‌ها بیانگر تأثیر نهادهای نوین آموزشی و فرهنگی در پیکره مطالعاتی است و مشخص می شود که استفاده از نشان شیر و خورشید به‌عنوان نشانی ملّی‌گرایانه، با توجه زمینه مورد استفاده از آن دارای وجوه هویتی، دولتی و مردمی در قالی‌های تصویری است. از دیگر نتایج این پژوهش وجود ارتباطی پایاپای، بین نقش و کتیبه‌های قالی‌های ملّی‌گرایانه با تحولات عصر پهلوی به‌نحو هم‌زمانی و با تحولات عصر قاجار به شکل درزمانی است. به طور کلی می توان گفت بازشناسی تاریخی ملی گرایی در پیکره مطالعاتی وابسته به درک رابطه در هم تنیده ای است که بین نهاد های نو بنیاد در عصر پهلوی و زمینه های اجتماعی آن وجود داشته است.
