270 نتیجه برای نوع مطالعه: علمی - پژوهشي
دکتر علی اصغر شیرازی، آقای حسام کشاورز، دکتر حبیب اله آیت اللهی،
دوره 9، شماره 24 - ( 12-1392 )
چکیده
ایل عرب فارس که زیر‌مجموعۀ اتحادیۀ خمسه به‌شمار می‌رود، سنت فرش‌بافی بسیار کهنی دارد. طایفه‌های بافندۀ این ایل که همگی در زیر‌مجموعۀ عرب‌های جَبّاره قرار می‌گیرند، فرهنگ فرش‌بافی فارس باستان را در صدر اسلام فراگرفته و در طول سده‌ها به شیوۀ خویش در آن تحول و دگرگونی ایجاد کرده‌اند. به اقتضای معیشت شبانی و کوچ‌روی، بافت برخی دست‌بافت‌های محفظه‌ای نیز به سنت بافندگی این مردمان راه یافته است. قالی-خورجین رایج‌ترین و مهمترین بافتۀ محفظه‌ای ایل عرب است. این‌گونه دست‌بافت‌ها پرز‌دار و گره‌بافته و از جنس قالی هستند و در دو‌لنگه یا تک‌لنگه و بهصورت چهارگوش برای حمل بار بافته می‌شوند. هدف این مقاله مطالعۀ ویژگی‌های نقش‌پردازی، رنگ‌آمیزی و بافتار قالی-خورجین‌های ایل عرب فارس بوده است. روش تحقیق به شیوۀ توصیفی-تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات بهصورت ترکیبی، کتابخانه‌ای و پژوهش میدانی به سرانجام رسیده است. نتایج این پژوهش آشکار ساخت که اسلوب بافت غالب این دست‌بافت‌ها گرۀ متقارن شمارۀ ۳، پودهای دوگانه و شیرازۀ چند‌رنگ است. از طرفی شیوۀ رنگ‌آمیزی تیره اندر تیره که سنت ایل عرب به‌حساب می‌آید در قالی-خورجین‌ها نیز بیش و کم به‌کار رفته است. شیوۀ نقش‌پردازی این بافته‌ها در دو گروه جای می‌گیرد. گروه اول که در آنها اساس نقشه بر نقش‌مایه‌های ریز و درشتی استوار شده که به شیوۀ منظم (شبه‌منظم) یا نامنظم در کنار هم یک طرح را تشکیل داده و شامل دو نقش مرغ و درخت و تمام‌مرغی می‌شود. در مقابل، گروه دوم که در آنها یک نقش کلی و اغلب منتظم بر فضای طراحی حاکم بوده و نقش‌مایه‌ها بر اساس آن چیده می‌شود و پذیرای نقش‌های شهری‌بافت فارس و دیگر مناطق شده است. بافندگان عرب طرح‌هایی مانند چهار‌ماهی، گل سوری، بته‌ای، بازو‌بندی و محرمات را به شیوۀ خویش ایلیاتی کرده و در قالی-خورجین‌ها به‌کار بسته‌اند.
آقای غلامرضا طوسیان شاندیز، دکتر امیرحسین چیت سازیان، دکتر مهرناز آزادی، آقای فتحعلی قشقایی‌فر،
دوره 9، شماره 24 - ( 12-1392 )
چکیده
قالی ایران از جمله گرانبهاترین و کاربردی‌ترین هنرهای بشری است که از دیرباز معرف فرهنگ و توانایی ایرانیان بوده است. این دستبافته فاخر طی اعصار در معرض آسیب‌ها و مخاطراتی قرار داشته که گاه منجر به نابودی نمونه‌هایی از آن شده است. در این مسیر، افرادی گاه برای امرار معاش و گاهی از سر هنردوستی دست به مرمت و بازسازی قالی‌های آسیب‌دیده زده‌اند. با این حال همیشه این مرمت‌ها صحیح و علمی نبوده و بعضاً عدم شناخت صحیح آسیب، عوامل آسیب‌رسان و دلایل ایجاد آن، عدم مهارت لازم در مرمت قالی منجر به تسریع نابودی قالی گردیده است. در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر که به دو روش میدانی و کتابخانه‌ای صورت گرفته است، آسیب‌ها، میزان آسیب‌دیدگی و سطح‌بندی آسیب‌ها در قالی ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. به‌همین منظور، ابتدا عوامل آسیب‌رسان اصلی، انسانی- فیزیکی- جانوری (زیستی)- شیمیایی، بررسی شده و سپس به سطح‌بندی آسیب‌ها، شامل پرزی، گره‌ای، پودی وتاری پرداخته شده است. در ادامه گروه‌بندی آنها به دسته‌های درون‌ساختاری، برون‌ساختاری و جنبی انجام گرفته است که نسبت به پژوهش‌های پیشین جزئی‌نگرتر بوده و در عین حال شیوه‌ای نوین در تقسیم‌بندی آسیب‌ها است. در ادامه در بررسی‌های میدانی برخی آسیب‌ها در هر سه گروه درون‌ساختاری، برون‌ساختاری و جنبی به همراه ذکر دلایل ایجاد آن آسیب ارائه گردیده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که بسیاری از آسیب‌های درون‌ساختاری مربوط به مرحله پیش از بافت و حین بافت است و با درک صحیح از عامل آسیب‌رسان و همچنین نوع و سطح آسیب می‌توان راهکار مناسب مرمتی را بدون مخدوش کردن اصالت‌ها ارائه کرد.
دکتر سید علی مجابی، خانم شادی زمانی،
دوره 9، شماره 24 - ( 12-1392 )
چکیده
یکی از مرسوم‌ترین شیوه‌های صادرات و انبارداری فرش دستباف نگهداری آنها بهصورت تاخورده بر روی یکدیگر است. تاخوردگی فرش دستباف به آن جهت که فرش از حالت پایدار خود خارج می‌گردد با افزایش زمان نگهداری می‌تواند سبب ایجاد آسیب‌های جدی و بعضاً جبران‌ناپذیری به فرش دستباف شود. در این تحقیق نمونه فرشی آزمایشی در حالت تاخورده تحت باری معادل با g/cm۲۵۰ قرار گرفته و سپس بار اعمالی بهصورت متوالی و یکنواخت به‌ترتیب تا ۱۰۰، ۲۰۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰ و g/cm۲۱۵۰۰ افزایش می‌یابد و در هر مرحله تصویر دیجیتالی ریخت تاخوردگی فرش بهصورت متوالی ثبت می‌شود و سپس با حذف متوالی و یکنواخت بارها به‌ترتیب، مجدداً تصویر دیجیتالی ریخت تاخوردگی فرش ثبت می‌گردد. تصویر به‌دست آمده با استفاده از نرم‌افزار‌های کامپیوتری مورد تحلیل قرار گرفته تا از این طریق بتوان نسبت به شناسایی و تعیین ریخت‌شناسی انحنای تاخوردگی فرش دستباف تحت فشار استاتیکی اقدام نمود. با ریخت‌شناسی انحنای تاخوردگی فرش دستباف در حین بارگذاری و باربرداری متوالی می‌توان پیش‌بینی‌های مناسبی را برای انبارداری و بسته‌بندی فرش‌ها ارائه نمود. بر اساس این تحقیق مشخص گردید که فضای خالی داخل انحنای تاخوردگی در هنگام بارگذاری هم‌زمان در ناحیه فوقانی انحنای تاخوردگی کاهش و در ناحیه تحتانی انحنای تاخوردگی افزایش می‌یابد. این تغییرات در هنگام باربرداری بهصورت هم‌زمان و با شدت بسیار کمتر و بهصورت عکس تکرار می‌گردد. بیشترین تغییرات در فضای داخلی انحنای تاخوردگی که مهمترین عامل در تعیین ریخت این انحنا است در g/cm۲۵۰۰ رخ می‌دهد که به‌نظر می‌رسد متناسب با مشخصات بافت هر فرش شامل رج‌شمار، جنس مواد اولیه، نوع گره و غیره متغیر باشد. فضای خالی داخل انحنای تاخوردگی فرش دستباف پس از حذف فشار‌ها و برگشت به حالت اولیه تقریباً ۹ برابر کمتر از هنگامی است که فرش در ابتدا تا می‌خورد. این تحقیق همچنین نشان داد که فرشهای انبار شده بهصورت تاخورده در صورتی که ارتفاع چینش فرش‌ها بر روی یکدیگر تغییر نکند به‌مراتب کمتر از زمانی آسیب می‌بیند که ارتفاع فرش‌ها دائماً کم شده و نیروی اعمالی به فرش‌ها تغییر می‌کند. ضمن آنکه احتمال ریزش فرش‌ها به دلیل ناپایداری طول انحنای تاخوردگی در هنگام بارگذاری به‌مراتب بیشتر از زمان باربرداری است. در این تحقیق همچنین ارتفاع انحنای تاخوردگی، طول انحنای تاخوردگی و فضای خالی داخل انحنای تاخوردگی بررسی و اندازه‌گیری شده است.
آقای سید محمد مهدی میرزاامینی، آقای محمدرضا شاه‌پروری،
دوره 9، شماره 24 - ( 12-1392 )
چکیده
انسان از دیرباز به سبب افکار و عقاید جادویی و ابقای حیات با پدیده شکار آشنا بوده و این آشنایی در ادوار گوناگون به اشکال گوناگونی ادامه یافته است. از این‌رو بدیهی است مقوله شکار در هنرهای گوناگون به طرق متنوعی انعکاس یابد. فرش از جمله هنرهایی است که به استناد آثار باقی‌مانده موضوع شکار را پس از عصر صفوی در خود گنجانده است و در این عصر تا درجه رفیع هنری ارتقاء یافته و به کالایی تجملی و اشرافی بدیل گشته است. ماهیت وجود نقش شکار بر فرش در دوره صفویه می‌تواند به دو دلیل عمده و البته کاملاً متفاوت باشد که یکی انعکاس تصویر بزم و جلال شاهانه در شکارگاه‌های درباری و قدرت‌نمایی شاهان بر روی فرش و دیگری بیان مفاهیم اساطیری و عرفانی صید و صیادی است که با تحقیقات انجام شده در فرشهای صفویه، مفاهیم نمادین همواره بخشی از دلایل وجودی نقوش آن بوده است. از طرفی نقش فرش همواره تجلی‌ای از باغ و بهشت عدن برای ایرانیان بوده است. لذا وجود صحنه شکار در فرش که در نگاه نخست تصویری همراه با خشونت و خونریزی را تداعی می‌نماید چه دلیلی دارد؟ این مقاله با هدف کلی تحلیل این نقش در فرش و دستیابی به پاسخ این پرسش به سرانجام رسیده که نتایج نشان می‌دهد هرچند در برخی نمونه‌ها ارتباط معناداری بین قدرت‌نمایی شاهانه و طرح شکارگاه بر فرش وجود دارد، اما با توجه به تلاش هنرمند طراح در ارائه تصویری ورای تصویر معمولی و زمینی و تلفیق نقش شکار در فرش با عناصری همچون فرشتگان، سیمرغ، اژدها، شیرها و حیواناتی با بال‌های کوچک و تأکید بر نقش گرفت‌و‌گیر و شکار گاو توسط شیر مطمئناً دلیل وجودی این نقش چیزی جز تفریحی شاهانه است که البته هم‌پوشانی‌هایی هم با آن دارد. از موارد کاربرد این تحقیق توجه به نمادشناسی و رمزپردازی طراحی فرش با الهام از عناصر غیر‌تزئینی است که می‌تواند در زمینه مفهوم معنوی فرش نقش مهمی داشته باشد و با دقت در آن طراحی معاصر فرش نیز رنگ و بویی مفهومی‌تر می‌یابد. این مقاله به روش تحلیلی-توصیفی و با روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و مشاهده هشت نمونه از فرشهای مرتبط با مفهوم شکار متعلق به دوره صفویه انجام شده است.
خانم فاطمه نعلچی کاشی، دکتر محسن رسولیان، دکتر حسین بوجاری،
دوره 9، شماره 24 - ( 12-1392 )
چکیده
هدف از این تحقیق شناسایی عوامل توسعه بازار فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی و رتبه‌بندی این عوامل است. کلاً ۱۲۰ نفر از خبرگان فرش و صادرکنندگان فرش در برآورد شرکت داشتند. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش علی از شاخه پیمایشی است که ابزار گردآوری پرسش‌نامه و ملاک انتخاب جامعه آماری در دسترس بودن افراد و ویژگی‌های آنها بوده است. این تحقیق با استفاده از آمار توصیفی (جدول توزیع فراوانی، نمودار، شاخص‌های آماری) و آمار استنباطی (آزمون کولموگروف-اسمیرنف،۱ آزمون T، آزمون فریدمن، آزمون کروسکال والیس، آنالیز فاکتور) به بررسی ارتباط میان متغیرها پرداخته و ضمناً برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و انجام آزمون‌های فوق از نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که شناسنامه‌دار کردن فرش دستباف سبب توسعه بازار فرش دستباف می‌گردد. افزایش تبلیغات رابطه مثبتی با توسعه بازار فرش دستباف دارد. شناسایی خواسته‌های مصرف‌کنندگان فرش دستباف سبب توسعه بازار فرش دستباف می‌گردد. آشنایی صادرکنندگان با تجارت الکترونیک رابطه معنی‌داری با توسعه بازار فرش دستباف دارد. وجود یک برند برای فرش دستباف سبب توسعه بازار فرش دستباف می‌گردد. همچنین مشخص شد که اهمیت متغیرهای پژوهش به‌ترتیب عبارتند از: تبلیغات، شناسایی خواسته‌های مصرف‌کنندگان، وجود یک برند، آشنایی صادرکنندگان با تجارت الکترونیک، شناسنامه‌دار کردن.
آقای عبداله میرزایی، دکتر مرتضی شجاری، دکتر محمدتقی پیربابایی،
دوره 10، شماره 25 - ( 6-1393 )
چکیده
قالی ایران به‌عنوان یکی از جلوه‌های هنر ایرانی به‌علت برخورداری از قابلیت‌های هنر اسلامی، محملی برای تجلی مبانی این هنر بوده است. قالیچه‌های محرابی عصر طلایی هنر قالی‌بافی ایران یعنی دوران صفوی را می‌توان نمونه‌های شاخصی در جلوه‌گری مظاهر این هنر دانست. این قالیچه‌ها اغلب با کارکرد مذهبی و برای ادای فرایض دینی بافته می‌شدند. زمینه این قالیچه‌ها را اغلب خط‌نگاره‌های قرآنی و اسماءالحسنی در هم‌نشینی با نقش‌مایه‌های گیاهی و هندسی پوشانده‌اند. در این پژوهش با تبیین مفهوم تجلی و جایگاه اسماءالحسنی در هنر اسلامی به بررسی و تحلیل شش نمونه از قالیچه‌های محرابی عصر صفوی با تأکید بر تجلی حق‌تعالی در این دست‌بافته‌هاپرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که 1) صورت‌های متنوع تجلی الهی در قالیچه‌های محرابی مستتر هستندو 2)خط‌نگاره‌های به‌کار رفته در قالیچه‌های محرابی عصر صفوی حاوی مفاهیم عرفانی و قرآنی در جهت تقرب بیشتر نمازگزار هستند. تحقیق حاضر با استفاده ازمنابع کتابخانه‌ای و به روش کیفی در گونۀ تحلیلی-توصیفی به انجام رسیده است.
دکتر محسن علیزاده ثانی، آقای امیر شجاعیان،
دوره 10، شماره 25 - ( 6-1393 )
چکیده
صنعت فرش با قدمتی هزاران ساله به‌عنوان میراث فرهنگی کشور، زمینه‌ساز ایجاد صدها فرصت شغلی و ارتزاق بخش قابل توجهی از جمعیت است. اما تحقیقات نشان می‌دهد که این صنعت در طی سال‌های اخیر با چالش‌های قابل ملاحظه‌ای مواجه شده است. در این مقاله بحث می‌شود که از بهبودهای جزءنگر نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد و صنعت فرش دستباف نیازمند نگرشی سیستمی است که آن را در بستر سیستم‌های نوین مدیریتی و مبتنی بر اولویت‌بندی‌های صحیح قرار دهد و ضمن بهبود عناصر، بیش از پیش بر بهبود روابط اجزاء صنعت فرش دستباف و ایجاد هم‌افزایی میان آنها تأکید کند. لذا با معرفی ادبیات خوشه‌های صنعتی و عوامل مؤثر بر موفقیت آنها، عوامل موفقیت خوشه صنعتی فرش دستباف خراسان شمالی را در دو موقعیت وضع موجود (ایجاد) و وضع مطلوب (بهره‌برداری) مورد شناسایی و اولویت‌بندی قرار می‌دهیم. جامعه آماری پژوهش متشکل از خبرگان (۴۰ نفر) حاضر در خوشه مورد مطالعه است. داده‌های پژوهش از طریق پرسش‌نامه مقایسات زوجی جمع‌آوری شد و با روش تحلیل شبکه‌ای (ANP) مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در وضعیت فعلی، زیرساخت فیزیکی، حمایت دولت و تأمین‌کنندگان و در وضعیت مطلوب، شبکه‌های درونی، دسترسی به نیروی کار ماهر و بازاریابان دارای بیشترین اولویت برای موفقیت خوشه مورد مطالعه هستند.
آقای محمدرضا رهیده، آقای میثم عقیقی حاتمی‌پور،
دوره 10، شماره 25 - ( 6-1393 )
چکیده
با نگاهی به آثار و نقوش برجای مانده از تمدن‌های گذشته در پهنه ایران زمین، این نکته روشن خواهد شد که «بز» یکی از حیوانات همواره ارزشمند نزد این اقوام است. زیرا از طرفی برای تأمین غذا و پوشاک انسان سودمند بوده و از طرف دیگر همواره نزد آنان تقدس ویژه‌ای داشته است و همچنین نمادی از مراد‌خواهی، آب‌خواهی، حاصل‌خیزی، باروری و فرشته محافظ نیز بوده است. بنابراین تصویر آن در طول تاریخ به شکل‌های مختلف مانند نقوش به‌کار رفته در ظروف سفالین، آثار فلزی، مهرها، نقاشی غارها و دست‌بافته‌ها همواره در زندگی انسان حضور داشته است. نقش‌مایه «بز» یکی از مهمترین نقوش به‌کار رفته در نمد‌های استان کرمانشاه را نیز تشکیل می‌دهد. این نقش کهن شاخصه اصلی نقوش نمد‌های این ناحیه محسوب شده و نمد کرمانشاه را از همانندهای آن بی‌نظیر می‌کند. محقق در این پژوهش در پی آن است که نقش‌مایه بز را در نقوش نمد‌های استان کرمانشاه مورد واکاوی قرار داده و به این پرسش پاسخ دهد که این نقش‌مایه در طرح نمد‌های مذکور به چه گونه‌هایی دیده می‌شود و هر کدام چه مفاهیمی را دربر‌دارد؟ مهمترین هدف این پژوهش مطالعه مفاهیم انتزاعی نقش‌مایه بز در نقوش نمد کرمانشاه و بازتاب آن در نقش‌بندی‌های شکار نمد کرمانشاه است. روش تحقیق در این مقاله، روش توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات آن بهصورت کتابخانه‌ای- میدانی است. مهمترین نتیجه به‌دست آمده از این تحقیق حاکی از آن است که نقش‌مایه بز در نمد‌های کرمانشاه به‌دلیل ارتباطات معنایی در حوزه اسطوره‌شناسی با نقش‌مایه‌های آب و درخت زندگی پیوند عمیقی دارد.
دکتر فریده طالب‌پور، آقای سید محمد ویسیان،
دوره 10، شماره 25 - ( 6-1393 )
چکیده
رنگرزی نخ پشمی با رنگزا‌های طبیعی همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. در این مقاله گلبرگ گیاه زعفران به‌عنوان رنگزای طبیعی جهت حصول رنگ سبز در نخ خامه پشمی استفاده شده است. همه‌ساله در زمان برداشت زعفران در کشور، مقادیر انبوهی گلبرگ زعفران تولید می‌شود که غالباً بهصورت ضایعات بوده و به مقدار محدود مورد استفاده قرار می‌گیرد. با کاربرد گل زعفران به‌عنوان گیاهی رنگزا علاوه بر ایجاد ارزش افزوده می‌توان فام سبز نیز در نخ خامه پشمی ایجاد نمود. در این مقاله برای رنگرزی نخ خامه پشمی با گلبرگ زعفران، از دندانه‌های زاج سفید، کلرور قلع، سولفات مس و سولفات آهن II همراه با اسیدهای آلی نظیر اسید استیک، لاکتیک، سیتریک و اگزالیک با روش پیش‌دندانه استفاده شد. پس از رنگرزی، نمونه‌هایی که فام سبز ایجاد کرده بودند با نمونه‌های بدون دندانه انتخاب شده و پارامترهای نوری، ثبات‌های شست‌و‌شویی، نوری و مالشی آنها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان می‌دهند که دندانه زاج سفید و کلرور قلع با گلبرگ زعفران می‌توانند رنگ سبز ایجاد کنند. ثبات‌های اندازه‌گیری شده در دندانه زاج سفید نسبت به کلرور قلع از مقادیر بالاتری برخوردارند.
دکتر طهمورث حسنقلی‌‌پور، خانم فاطمه عباسی بنی، آقای سعید عباسی بنی،
دوره 10، شماره 25 - ( 6-1393 )
چکیده
بررسی چگونگی عملکرد فرش دستباف ایران در بازار صادراتی، تعیین عوامل مؤثر بر عملکرد صادراتی صادرکنندگان و استخراج مدلی بر اساس این عملکرد موضوع مورد پژوهش در این مقاله است. مقصد صادراتی مورد مطالعه بازار آمریکا است و جامعه آماری این پژوهش متشکل از صادرکنندگان ایرانی فرش دستباف است که به این بازار صادرات فرش داشته‌اند و نام آنها در پورتال مرکز ملی فرش ایران موجود بوده است. پرسش‌نامه تحقیق در بین ۱۳۰ نفر از آنان که بهصورت تصادفی ساده انتخاب شدند، توزیع شده است. مدل مفهومی تحقیق به روش تحلیل عاملی تأییدی و با استفاده از داده‌های پرسش‌نامه‌ها استخراج شده است. نتایج نشان می‌دهد که صادرکنندگان ایرانی معتقدند کنترل بالایی بر فعالیت‌های برند‌سازی بین‌المللی در حوزه فرش دستباف ایرانی در بازار آمریکا دارند که این امر بر میزان برند‌گرایی و تعهد بین‌المللی آنان مؤثر است. این صادرکنندگان فرش خود را به نیازها و الزامات بازار آمریکا متعهد می‌دانند و در مجموع خود را برند‌گرا می‌دانند. به‌نظر صادرکنندگان ایرانی استراتژی‌های اتخاذ شده بازاریابی برای فرش دستباف ایران در بازار آمریکا به‌خوبی عمل می‌کند و نتایج راضی کننده‌ای برای این صادرکنندگان دارد. در نهایت آنان عملکرد برند فرش دستباف ایران در بازار آمریکا را مناسب ارزیابی نمودند و آن بخش از عملکرد مالی برند که مرتبط با عملکرد برند است را مناسب تشخیص می‌دهند و در نهایت مدلی که استخراج شده به‌طور خلاصه عوامل مؤثر بر عملکرد برند فرش ایران در بازار آمریکا را نشان می‌دهد.
خانم شبنم محمدی، دکتر علی وندشعاری،
دوره 10، شماره 25 - ( 6-1393 )
چکیده
آذربایجان شرقی یکی از مناطق مهم در امر تولید و تجارت قالی دستباف ایران است. شهرهای متعددی در این استان، در امر تولید این هنر-صنعت فعالیت دارند. هریس از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی، با سابقه‌ای طولانی و درخشان در بافت قالی‌های بسیار زیبا و با‌ارزش است. با توجه به ویژگی‌های خاص در طرح، نقش، رنگ و بافت، قالی‌های هریس از گذشته تا به امروز دارای شهرت جهانی بوده است. هدف اصلی در این پژوهش بررسی کامل طرح و نقش نمونه قالی‌های امروزی و شناسایی ساختار طراحی در آنها بوده و به چگونگی و الگوهای طراحی در این قالی پرداخته شده است. در این پژوهش نخست به ویژگی‌های قالی‌های این شهرستان اشاره شده، سپس بررسی و ساختار‌شناسی طرح قالی‌های این شهرستان انجام گرفته و در پایان به بیان اسلوب‌های خاص موجود در طرح‌های حاکم بر قالی‌های این شهرستان پرداخته شده است. این پژوهش در نوع خود توصیفی بوده و اطلاعات به‌دست آمده به شیوه کیفی تحلیل گردیده است. جمع‌آوری اطلاعات این پژوهش در کل بر اساس مطالعات میدانی بوده و در مواردی به منابع کتابخانه‌ای مراجعه شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که اصول و ساختارهای ثابت و مشترک در طرح، نقش و رنگ قالی‌های معاصر هریس وجود داشته و دارد که هم‌اکنون قالی این شهرستان با تأکید بر این اصول بافته می‌شود.
خانم الهام شمسایی،
دوره 10، شماره 26 - ( 12-1393 )
چکیده
هرآنچه که به‌دست انسان ساخته می‌شود، جلوه‌هایی از نگرش او به جهان هستی و مبین قوه فکری او و ساختار فرهنگی جامعه‌ای است که در آن می‌زید. کنگ‌دژ، نگاهی ایرانی به شهر ایده‌آل و جایگاه مینوی بهشت در تفکر سنتی است. مکانی مثالی که سنت، آن را بر روی زمین و در عالم مادی به‌صورت‌های گوناگون نمودار می‌سازد و توسط آن مکان مقدس را در شهرسازی، معماری و هنر متجلی می‌کند. چهره فرش و نقوش و نمادهای به‌کار گرفته شده در آن یکی از نمونه‌های این تجلی است. شهر اسطوره‌ای کنگ‌دژ جزو روایت‌های متعددی است که علاوه بر شاهنامه در کتب دینی و پهلوی نیز آمده است. این پژوهش با نگاهی به کنگ‌دژ، عناصر این شهر اسطوره‌ای را در پیوند با هنر فرش و در تطبیق با عناصر و نقش‌مایه‌های آن مورد بررسی قرار و نشان می‌دهد که فرش علاوه بر آرایش خانه، نمودی زمینی از مکانی مقدس است. نمادهای مشترک میان سرزمین مثالی و فرش علاوه بر تطبیقی بر مفاهیم معنوی وحدت و کثرت؛ در بهتر نمودار ساختن این شهر مثالی و جامعه‌ای آرمانی نقش دارند. همچنین جزئیات کوچک و خاص شهر کنگ‌دژ در گوشه‌گوشه فرش خودنمایی می‌کند. این مقاله نگاه اسطوره‌شناسی دینی الیاده را به وام گرفته است.
خانم اعظم رسولی،
دوره 10، شماره 26 - ( 12-1393 )
چکیده
یکی از وجوه قابل بررسی فرش دستباف، طرح و نقش آن است و می‌تواند بر پایه مبانی نظری و علمی هنریاز جمله نماد و نشانه بررسی شود. در واقع با مطالعه و تحلیل طرح و نقش فرش دستباف بر اساس نظام نشانه‌شناسی، می‌توان دلالت‌های معنایی آن را بررسی و تحلیل کرد. بر این اساس طرح ونقش دو تخته فرش لچک‌ترنج و تصویری از فرش همدان انتخاب و بررسی شده است. همدان یکی از مناطق مهم قالی‌بافی ایران، به‌ویژه در سبک روستاییاست. گزینش طرح تصویری و لچک‌ترنج در جهت بررسی و نمود بهتر تفاوت‌های نماد و نشانه است. زیرا نماد و نشانه گاه یکی انگاشته می‌شوند و گاه متفاوت از هم درنظر گرفته می‌شوند. بنابر آنچه بیان شد، پرسش پژوهش حاضر این است که آیا می‌توان تفاوت‌های نماد و نشانه را در طرح و نقش فرش دستباف بررسی نمود و در بستر نظام نشانه‌شناسی به دلالت‌های معنایی اثر دست یافت؟به این منظور از روش تحلیلی و تطبیقی و گردآوری مطالب با روش اسنادی-کتابخانه‌ایاستفاده شده است. روند این مقاله بدین‌گونه است که نخست مبانی نظری تحقیق بررسی شده است و سپس نمونه‌های منتخب مبتنی بر شاخصه‌های مبانی نظری تحقیق، بررسی و مطالعه شده‌اند. شناخت تفاوت‌های نماد و نشانه در طرح و نقش فرش دستباف، مؤثر بودن نظام نشانه‌شناسی در روند تحلیل نمادها و نشانه‌های فرش دستباف و دستیابی به دلالت‌های معنایی طرح ونقش از میان تکثرهای معنایی و مفهومی مبتنی بر روش نشانه‌شناسیاز جمله نتایج این پژوهش هستند
دکتر الیاس صفاران، خانم فاطمه عاملی، خانم طیبه صباغ‌پور،
دوره 10، شماره 26 - ( 12-1393 )
چکیده
شهرستان بیرجند در مشرق کشور ایران قرار گرفته و مرکز استان خراسان جنوبی است. فرش بیرجند به‌لحاظ نوع طرح، رنگ‌بندی و ساختار بافت ویژگی‌های خاص خود را دارد که در این مقاله به‌طور اجمالی بیان می‌گردد. از جمله طرح‌های پرکاربرد و مشهور در تاریخ فرش بیرجند، ریزه‌ماهی است. این طرح اصیل و قدیمی، اکنون در بیش از نیمی از فرشهای بیرجند بافته می‌شود و حدود نود درصد صادرات فرشهای بیرجند را به‌خود اختصاص داده است. این مقاله می‌کوشد تغییرات و تحولات این فرش‌ها را به‌لحاظ ساختار طرح، واگیره، رنگ‌بندی، ابعاد و رج‌شمار در طول دهه‌های مختلف سده حاضر و به‌روش توصیفی بررسی نماید. گردآوری اطلاعات به روش میدانی و کتابخانه‌ای و با استفاده از ابزار مصاحبه، مشاهده و عکس‌برداری از نمونه فرشهای ریزه‌ماهی صورت گرفته است. نقش‌مایه ریزه‌ماهی یک واگیره مربع‌شکل با محوریت یک گل هشت‌پر و دو برگ (ماهی تجرید یافته) حول آن است که در طول دهه‌های مختلف در قالب طرح‌های سراسر واگیره‌ای، خشتی، محرمات و انواع مختلف لچک‌ترنج، تنوع و زیبایی خاصی به این فرش‌ها بخشیده است. در طول زمان، ساختار اصلی واگیره ثابت مانده، اما ابعاد آن بسیار کاهش یافته است. تغییر رنگ‌بندی از رنگ‌های تیره مثل سرمه‌ای (کبود) و قرمز (لاکی) به رنگ‌های روشن مثل سفید و کرم از دیگر تحولات ایجاد شده در فرشهای ریزه‌ماهی بیرجند طی دهه‌های اخیر بوده است. این تغییرات غالباً به‌دلیل نیاز بازار یا به‌عبارتی تأمین سلیقه خریداران صورت گرفته و در مواردی، تمایل بافندگان به بافت طرح‌های ساده‌تر و توجه به صرفه اقتصادی موجب تغییر یا ماندگاری برخی از طرح‌های ریزه‌ماهی شده است
دکتر زهرا احمدی،
دوره 10، شماره 26 - ( 12-1393 )
چکیده
فرشهای دستباف ابریشمی جزء کالای لوکس و نفیس به‌شمار می‌روند. از آنجا که این قبیل فرش‌ها نیز اغلب روی سطح گسترده می‌شوند، لذا در معرض انواع آلودگی‌ها قرار می‌گیرند. معمولاً آلودگی‌های مهمی که فرش را در معرض صدمه و آسیب قرار می‌دهد، دارای منشأ آبی نظیر آب میوه، چای،قهوه، آب غذا و... است که امکان دارد در اثر سهل‌انگاری روی فرش ریخته شود و در طول مدت استفاده احتمال بروز این آسیب‌ها اجتناب‌ناپذیر است. بنابراین اگر فرش در برابر این‌گونه آلودگی‌ها مقاوم شود، قطعاً طول عمر بیشتری خواهد داشت. در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی روی فرآیند ضد‌آب کردن کالا‌های نساجی با استفاده از ترکیبات نانو صورت گرفته، اما متأسفانه هیچ تحقیقی برای فرشهای دستباف انجام نشده است. در این تحقیق با استفاده از نتایج تحقیقات قبلی که روی منسوجات نساجی و یا فرشهای ماشینی نایلونی و پشمی انجام شده سعی شد تا کارایی روش‌های معمول برای فرشهای ابریشمی بررسی گردد. نخ‌های پرز ابریشمی با رنگزای اسیدی از نوع متال کمپلکس 2:1 رنگرزی شد و سپس نمونه‌های فرش و گلیم ابریشمی (چله پنبه‌ای) بافته شدند. از ماده پلی دی‌متیل نانو سیلوکسان (ابعاد ذرات سیلیکون در حد نانو) برای آب‌گریز کردن فرشهای ابریشمی استفاده شد. جهت ارزیابی کارآیی ماده به‌کار گرفته شده روش‌های استاندارد مورد آزمون واقع شدند. عکس‌های میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) نشان داد که این ماده بهصورت لایه بسیار نازک سطح الیاف را پوشانده است. طیف EDAX نیز حضور ذرات سیلیکون را روی سطح تأیید می‌نماید که بیانگر اتصال ماده مورد استفاده با الیاف است. نتایج نشان دادند، ترکیبات نانو سیلوکسان علاوه بر خاصیت خوب ضد‌آب، روی رنگ، کیفیت ظاهری یا سطح زیر دست نمونه‌های فرش تأثیری نداشت. استفاده از این ترکیبات جهت فرشهای ابریشمی توصیه می‌شود.
خانم نجمه میرزا‌کریمی اصفهانی، دکتر سید جلال‌الدین بصام، آقای جواد حسن پور‌نامی،
دوره 10، شماره 26 - ( 12-1393 )
چکیده
وجود تنوع در طرح و نقش فرش دستباف می‌تواند رضایت انواع سلیقه‌ها در بازار و افزایش میزان خرید مشتریان را به‌همراه داشته باشد. فرش دستباف اصفهان دارای کیفیت و اصالت در طرح و نقش است، ولی این فرش‌ها بیشتر در میان مشتریان در بازار اصفهان شناخته شده است و در سطح داخلی خریداران اصفهانی بیشترین جمعیت مشتریان این نوع فرش هستند. حفظ و گسترش این بازار به‌منظور حمایت و بهبود معیشت شاغلین این حرفه و محافظت از این هنر ملی در شرایط تحریم دارای اهمیت زیادی است. در این پژوهش با فرض فقدان تنوع در طرح و نقش فرش اصفهان به‌عنوان مانعی برای توسعه بازار، 152 پرسش‌نامه میان مشتریان فرش دستباف در بازار اصفهان و تهران توزیع و تکمیل شد. همچنین پرسش‌نامه‌هایی توسط تولیدکنندگان و طراحان فرش دستباف در اصفهان تکمیل شد. نمونه‌گیری به‌شیوه در دسترس هدفمند و نتایج پرسش‌نامه‌ها به روش آمار استنباطی و توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد هرچه مشتریان در مورد فرش اصفهان نظر مساعد‌تری داشته باشند تمایل به خرید نیز افزایش می‌یابد و همچنین عدم بازاریابی سازمان یافته و کمبود طراحان توانمند از موانع ایجاد تنوع در طرح و نقش فرش اصفهان است
اسماعیل مزروعی نصرآبادی، دکتر لعیا الفت، دکتر مقصود امیری،
دوره 10، شماره 26 - ( 12-1393 )
چکیده
زنجیره تأمین از جمله مباحثی است که مورد توجه زیادی قرار گرفته است. امروز رقابت شرکت‌ها با یکدیگر مطرح نیست بلکه زنجیره‌ها با یکدیگر رقابت می‌کنند، در نتیجه توجه به بحث زنجیره تأمین حیاتی و ضروری است. درباره توانمند‌سازهای عملکرد زنجیره تأمین کارهای پراکنده‌ای صورت گرفته است، اما این کارها دارای جامعیت لازم نیستند. در این مقاله این توانمند‌سازها مورد بررسی قرار می‌گیرد و دسته‌بندی می‌شود. این مقاله در مورد زنجیره تأمین فرش دستبافت ایران صورت می‌گیرد. فرش دستبافت از صنایعی است که در ایران دارای جایگاه مناسبی است، اما تحقیقات علمی زیادی در این صنعت صورت نگرفته است؛ در نتیجه توجه به این صنعت لازم و ضروری است. این تحقیق در شهر کاشان صورت گرفته است و از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شده است. بعد از انجام تحلیل عاملی، توانمند‌سازهای عملکرد در دسته‌های مدیریت و رهبری، مدیریت دانش و اطلاعات، همکاری، اصول اخلاقی، روابط در زنجیره، اندازه‌گیری عملکرد، مدیریت ظرفیت تولید، استراتژی دسته‌بندی شدند. از بین این عوامل، مدیریت و رهبری و همکاری از همه مهمتر است. در نهایت پیشنهادهایی برای ارتقای این عوامل ارائه شده است.
دکتر مهدی کشاورز افشار،
دوره 11، شماره 27 - ( 6-1394 )
چکیده
دوران قاجار به واسطه ویژگی های منحصربه فردش یکی از مهم ترین ادوار تاریخ هنر ایران محسوب می شود. از مهم ترین تحولات هنری این دوران تکثیر مکانیکی تصویر به مدد دو ابزار تکنولوژیکی جدید یعنی عکاسی و چاپ سنگی است که بواسطه ارتباط با غرب به ایران وارد شدند. این امر تغییرات شگرفی در هنر ایرانی ایجاد کرد و باعث شکل گیری جنبشی جدید در هنر ایران شد که گرایش بسیار به سوی یک هنر تصویری داشت. هدف این مقاله بررسی این گرایش تصویری جدید در هنر ایران است که با تاثیرگذاری بر هنر فرش ایران باعث به وجود آمدن قالیچه های تصویری شد. این مقاله از رهگذر یک تحقیق تاریخی و تحلیل تصاویر به این نتیجه رسیده است که تکثیر مکانیکی تصویر توسط عکاسی و چاپ سنگی یکی از عوامل مهم شکل گیری قالیچه های تصویری در دوران قاجار است.
خانم سمیه عبدی، دکتر سید جلال‌الدین بصام، آقای عبدالله میرزایی،
دوره 11، شماره 27 - ( 6-1394 )
چکیده
اهر از جمله مناطق روستایی بافت قالی آذربایجان شرقی است که در این پژوهش سعی در مستندسازی طرح و نقش هنر قالی‌بافی روستایی این شهرستان شده است. جمع‌آوری اطلاعات، بهصورت میدانی و با ابزار مشاهده و مصاحبه صورت پذیرفته است. در این راستا، طرح‌های روستاییِ مربوط به شش روستای خونیق، چشمه‌وزان، قورچی‌کندی، مزرعۀ حاج‌عابدین، کقالق و کلهور شناسایی شده و به مطالعه و تجزیه و تحلیل ساختاری شش طرح اصیل و معروف اقدام شده است. ساختاری که در قالی‌های روستایی شهرستان اهر به چشم می‌خورد، لچک ترنج شکسته بوده و قالی‌های بافته‌شده هرچند به‌دلیل نزدیک‌بودن جغرافیایی به یکدیگر، از یک طرح و الگو پیروی می‌کنند و در کلیت دارای شباهت‌هایی هستند، نه‌تنها از لحاظ طرح به‌کاررفته، بلکه بر اساس برخی نقش‌مایه‌های موجود در این طرح‌ها نیز باهم متفاوت‌اند. در پایان، اجزای طرح شامل ترنج، سرترنج، لچک و حاشیۀ طرح قالی این روستاها با یکدیگر مقایسه شده‌اند.
فاطمه رحیم پناه، دکتر مهران هوشیار،
دوره 11، شماره 27 - ( 6-1394 )
چکیده
امروزه هنر ـ صنعت فرش دستباف با توجه به مسائل اقتصادی و سیاست‌های بین‌المللی در قبال ایران جایگاه خود را تقریباً در بازارهای جهانی از دست داده و به‌تدریج دچار رکود شده است. ازطرف دیگر، بازار داخلی فرش دستباف نیز از رونق افتاده و دیگر همان تعداد اندک هم نمی‌توانند خریدار فرش دستباف باشند.
در چنین شرایطی تفکر بازاری فرش دستباف، نیازمند تغییر و تحول، هم از لحاظ فرهنگی و هم اقتصادی است. دیگر زمان آن رسیده تا با حفظ اصالت‌ها و هویت فرهنگ سنتی در طرح و رنگ، برای رونق بیشتر این هنر ـ صنعت در بازارهای جهانی از روش‌ها و شیوه‌های جدید استفاده شود. رشتۀ دانشگاهی فرش این قابلیت را دارد و می‌تواند قشر تحصیل‌کرده‌ای را با توانایی اجرای طرح‌هایی مطابق سلیقۀ رایج و موردپسند جامعه و همگام با دنیای روز تربیت کند؛ بنابراین، مطالعه بر روی این رشته و شناسایی آن به قشر سنتی بازار فرش دستباف ضروری می‌نماید.
با تحقیقی که به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و با روش ترکیبی، کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته، این نتیجه به دست آمده است که با شرایط اقتصادی فعلی و سرفصل دروس این رشته با گرایش طراحی، دانش‌آموختگان درزمینه‌های مختلف طراحی و رنگ‌آمیزی انواع نقوش قالی، بهصورت علمی و با تکنولوژی جدید، مهارت لازم اعم از طراحی، رنگ‌آمیزی با رایانه، شناخت نقوش، شناخت بازارها و... می‌توانند یک طراح، تولیدکننده، مشاور در کلیۀ زمینه‌های صادراتی و... باشند. نتیجۀ نهایی آن است که رکود فعلی بازار فرش دستباف، نیازمند فکر جدید و جوان است. طرح و رنگ‌های گذشته، دیگر جواب‌گوی بازار آشفتۀ امروزی نیست و دانش‌آموختگان این رشته مهارت لازم را برای همفکری با تولیدکنندگان باتجربه دارا می‌باشند تا سبب بازدهی اقتصادی این محصول در ایران شوند
