5 نتیجه برای ترنج
آقای سید محمد مهدی میرزاامینی، دکتر سید جلال الدین بصام،
دوره 7، شماره 18 - ( 3-1390 )
چکیده
طرحهای فرش ایران دارای دستهبندیهای گوناگونی است که فرش ترنجی و لچک ترنج در این بین هم به لحاظ زیبایی و هم به لحاظ کثرت استفاده و تولید از جایگاه ویژهای برخوردار است. در این بین به نظر نمیرسد که ترنج در فرش ایرانی تنها بهدلیل ابعاد زیباییشناختیاش به این درجه از اهمیت و کثرت رسیده باشد؛ و در این بررسی نقش ترنج در فرش ایران از منظر نمادین و به شیوه کتابخانهای و تحلیل محتوا مورد کنکاش قرار گرفته است. ترنج بهطور آشکار هم از نظر ظاهری و هم از نظر مفهومی در فرش به درجهای از پختگی و زیبایی رسیده که در کمتر صنایع دستی دیگری بتوان شاهد آن بود. نقش ترنج در ادامه اعتقادات اسطورهای و نمادین گلستان و حوض شکل گرفته، امّا تکامل آن به شکل امروزی در اصل انعکاس ذهنیت، اندیشه و آرزوهای هنرمند مسلمان ایرانی در تجلی باغ بهشت و فضایی روحانی است. از طرفی در ترنج عینیت بخشیدن به تصورات مینوی از شکل زمینی و این دنیایی خود خارج شده و با بیانی نمادین با استفاده از نقوش تجریدی و انتزاعی، سعی در القای فضایی مقدس را دارد و اختصاصاً تأکیدش بر دنیایی لامکان و لازمان است که در قالب تصویر و فرم خاصی نمیگنجد و اینجاست که هنرمند به بیان نمادین متوسل میگردد. برای القای این مفهوم والا طراح یا بافنده، مرکز فرش را با درک تمام معانی متصف به آن و در آگاهی کامل برمیگزیند.
خانم اعظم رسولی،
دوره 10، شماره 26 - ( 12-1393 )
چکیده
یکی از وجوه قابل بررسی فرش دستباف، طرح و نقش آن است و میتواند بر پایه مبانی نظری و علمی هنریاز جمله نماد و نشانه بررسی شود. در واقع با مطالعه و تحلیل طرح و نقش فرش دستباف بر اساس نظام نشانهشناسی، میتوان دلالتهای معنایی آن را بررسی و تحلیل کرد. بر این اساس طرح ونقش دو تخته فرش لچکترنج و تصویری از فرش همدان انتخاب و بررسی شده است. همدان یکی از مناطق مهم قالیبافی ایران، بهویژه در سبک روستاییاست. گزینش طرح تصویری و لچکترنج در جهت بررسی و نمود بهتر تفاوتهای نماد و نشانه است. زیرا نماد و نشانه گاه یکی انگاشته میشوند و گاه متفاوت از هم درنظر گرفته میشوند. بنابر آنچه بیان شد، پرسش پژوهش حاضر این است که آیا میتوان تفاوتهای نماد و نشانه را در طرح و نقش فرش دستباف بررسی نمود و در بستر نظام نشانهشناسی به دلالتهای معنایی اثر دست یافت؟به این منظور از روش تحلیلی و تطبیقی و گردآوری مطالب با روش اسنادی-کتابخانهایاستفاده شده است. روند این مقاله بدینگونه است که نخست مبانی نظری تحقیق بررسی شده است و سپس نمونههای منتخب مبتنی بر شاخصههای مبانی نظری تحقیق، بررسی و مطالعه شدهاند. شناخت تفاوتهای نماد و نشانه در طرح و نقش فرش دستباف، مؤثر بودن نظام نشانهشناسی در روند تحلیل نمادها و نشانههای فرش دستباف و دستیابی به دلالتهای معنایی طرح ونقش از میان تکثرهای معنایی و مفهومی مبتنی بر روش نشانهشناسیاز جمله نتایج این پژوهش هستند
خانم سمیه عبدی، دکتر سید جلالالدین بصام، آقای عبدالله میرزایی،
دوره 11، شماره 27 - ( 6-1394 )
چکیده
اهر از جمله مناطق روستایی بافت قالی آذربایجان شرقی است که در این پژوهش سعی در مستندسازی طرح و نقش هنر قالیبافی روستایی این شهرستان شده است. جمعآوری اطلاعات، بهصورت میدانی و با ابزار مشاهده و مصاحبه صورت پذیرفته است. در این راستا، طرحهای روستاییِ مربوط به شش روستای خونیق، چشمهوزان، قورچیکندی، مزرعۀ حاجعابدین، کقالق و کلهور شناسایی شده و به مطالعه و تجزیه و تحلیل ساختاری شش طرح اصیل و معروف اقدام شده است. ساختاری که در قالیهای روستایی شهرستان اهر به چشم میخورد، لچک ترنج شکسته بوده و قالیهای بافتهشده هرچند بهدلیل نزدیکبودن جغرافیایی به یکدیگر، از یک طرح و الگو پیروی میکنند و در کلیت دارای شباهتهایی هستند، نهتنها از لحاظ طرح بهکاررفته، بلکه بر اساس برخی نقشمایههای موجود در این طرحها نیز باهم متفاوتاند. در پایان، اجزای طرح شامل ترنج، سرترنج، لچک و حاشیۀ طرح قالی این روستاها با یکدیگر مقایسه شدهاند.
کریم میرزایی، علی اصغر شیرازی، محمدعلی رجبی،
دوره 15، شماره 35 - ( 6-1398 )
چکیده
قالی هر چند در ایران پیشینۀ بسیار بلندی دارد ولی هدف این مقاله بررسی یکی از ادوار مهم تاریخ هنر ایرانِ پیش از دوره صفوی، یعنی دوره ترکمانی است. یکی از مهمترین راههایی که میتواند به شناخت قالی این دوران کمک کند گزارش سیاحان اروپایی بهویژه بازرگانان ونیزی از ایران و مشخصاً از شهر تبریز است که به قالیهای زیبای مسجد کبود و قالیهای ابریشمین تالارهای دربار اوزونحسن اشاره دارند. در کنار این گزارشها میتوان به تصاویر قالیهای موجود در نگارگریهای آن دوره پرداخت که نمونۀ بارز آنها شاهنامۀ سر بزرگ، خمسۀ نظامی و خاوراننامه متعلق به دورۀ ترکمانی است و از آنجا که دورۀ ترکمانی، پیش درآمدی بر یکی از مهمترین دوران حکومتی ایران یعنی صفویان است، لذا تأکید پژوهش بر نقوش قالی ترکمانی میتواند راهگشای ابهامهای بسیاری در قالیهای دوره بعدتر باشد. از این رو یکی از دلایل انجام این پژوهش، عدم توجۀ ویژه به قالیهای ترکمانی از طرف پژوهندگان بوده است. گرچه مطالعۀ قالیهای پیشاصفوی مشکلات خاص خود را در بر دارد، کمبود مستندات قالی و عدم توجه متخصصان این حوزه به قالیهای ترکمانی از جمله معضلات پژوهشی این مقطع محسوب میشود.
با وجود این مشکلات، مقاله حاضر میتواند به شناخت قالیهای این دوره گذار و مهم، بیانجامد. همچنین از اهداف دیگر این پژوهش، استخراج نقش و نگارههای کلانی است که ماهیت قالی ترکمانی دارد و سرآغازی برای قالیهای صفویه قلمداد می گردند. در این راستا پرسشهایی سرلوحه پژوهش قرار داشتهاند که از جمله آنها میتوان به این سؤالها اشاره کرد: مشخصۀ نقوش قالیهای ترکمانی چیست؟ و چه تأثیری بر قالیهای صفویه داشتهاند؟ روش تحقیق: تاریخی-توصیفی-تحلیلی بوده و در جستجوی کشف حقایق و واقعیتها بوده و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای است
علی پیری، محمدکاظم حسنوند، مرتضی فرهادیه،
دوره 16، شماره 38 - ( 12-1399 )
چکیده
موضوع شکار و گرفت و گیر حیوانات در دوره صفویه در ترکیب بندی های گوناگون در نقشه های قالی بازتاب یافته است و با نقشه های افشان، ترنجی و لچک و ترنج تلفیق شده است. یکی از نمونه های قابل توجه قالی با نقشه لچک و ترنج شکارگاه، قالی محفوظ در موزه پولدی پتزولی میلان است. در این قالی صحنه های پر جنب و جوش شکار به تصویر کشیده شده است. پژوهش حاضر با هدف تبیین روش طراحی نقشه این قالی صورت گرفته است. روش انجام پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. تجزیه و تحلیل داده های این پژوهش به صورت کیفی و با استفاده از روش تحلیل ساختاری و بر اساس استانداردهای موجود حاکم بر طراحی قالی ایران در دوره صفویه صورت گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که نقشه این قالی دارای طرحی دولایه است. طراحی لایه اول که طرح لچک و ترنج است به روش یک چهارم صورت گرفته و با ایجاد تغییر در جزییات طرح به صورت یک دوم در آمده است و در لایه دوم، صحنه شکار به صورت سراسری به یک دوم نقشه قالی افزوده شده است. اجزای مورد استفاده در نقشه این قالی عبارتند از: ترنج، کتیبه، سرترنج، لچک، زمینه، حاشیه و صحنه شکار که نقش غالب در زمینه این قالی را به خود اختصاص می دهد. واگیره ترنج به روش یک شانزدهم طراحی شده و پس از سه بار تکرار به صورت یک چهارم در آمده است. سپس توسازی ترنج به روش یک چهارم انجام شده است. پس از تکمیل واگیره ترنج، کتیبه و سرترنج به صورت یک دوم به آن افزوده شده و همان بخش به عنوان لچک قالی مورد استفاده قرار گرفته و زمینه با نقوش ختایی تزیین شده است. این قالی دارای چهار ردیف حاشیه است. حاشیه خارجی و حاشیه اصلی به روش واگیره ای انعکاسی و دو حاشیه داخلی به روش واگیره ای انتقالی (سرهم سوار) طراحی شده است.