دوفصلنامه علمی گلجام

 تابش اشعه فرابنفش (UV) روی پوست و کالای نساجی به عنوان عامل اصلی سرطان پوست و تخریب کالا شناخته شده است و کاهش اشعه UV محیط و عبور آن از منسوجات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اشعه UV به جهت انرژی زیاد فوتون‌های آن قادر به تخریب ساختار رنگزا و الیاف است که از عوامل اصلی رنگ پریدگی و پوسیدگی کالا در معرض نور خورشید است. برخی مواد با جذب اشعه UV و تبدیل آن به گرما مانع از تخریب کالا و آسیب رسیدن به بدن می‌شوند. در این مطالعه رنگزای طبیعی روناس به همراه دندانه‌های مختلف و دو نوع اسید آلی شامل اسید تانیک و اسید سیتریک برای رنگرزی کالای پشمی به‌کار برده شده‌اند. اثر اسید تانیک و روناس بر میزان انتقال اشعه UV از کالای پشمی ارزیابی شده است. همچنین اثر این رنگزای طبیعی بر میزان حفاظت از تخریب کالا در مقابل اشعه UV به‌وسیله تعیین خواص مکانیکی کالا اندازه‌گیری و مقایسه شده است. نتایج نشان دادند که اسید تانیک اثر مثبتی بر حفاظت در برابر UV دارد و به‌علاوه به افزایش استحکام نیز کمک می‌کند. از میان دندانه‌های مختلف، دندانه نیترات نقره و دندانه سولفات مس حفاظت در برابر UV را افزایش داده‌اند. در مجموع کاربرد دندانه نقره و رنگرزی با روناس به همراه اسید تانیک بهترین حفاظت در برابر UV را ایجاد کرده است. 

رنگرزی نخ پشمی با رنگزا‌های طبیعی همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. در این مقاله گلبرگ گیاه زعفران به‌عنوان رنگزای طبیعی جهت حصول رنگ سبز در نخ خامه پشمی استفاده شده است. همه‌ساله در زمان برداشت زعفران در کشور، مقادیر انبوهی گلبرگ زعفران تولید می‌شود که غالباً به‌صورت ضایعات بوده و به مقدار محدود مورد استفاده قرار می‌گیرد. با کاربرد گل زعفران به‌عنوان گیاهی رنگزا علاوه بر ایجاد ارزش افزوده می‌توان فام سبز نیز در نخ خامه پشمی ایجاد نمود. در این مقاله برای رنگرزی نخ خامه پشمی با گلبرگ زعفران، از دندانه‌های زاج سفید، کلرور قلع، سولفات مس و سولفات آهن II همراه با اسیدهای آلی نظیر اسید استیک، لاکتیک، سیتریک و اگزالیک با روش پیش‌دندانه استفاده شد. پس از رنگرزی، نمونه‌هایی که فام سبز ایجاد کرده بودند با نمونه‌های بدون دندانه انتخاب شده و پارامترهای نوری، ثبات‌های شست‌و‌شویی، نوری و مالشی آنها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان می‌دهند که دندانه زاج سفید و کلرور قلع با گلبرگ زعفران می‌توانند رنگ سبز ایجاد کنند. ثبات‌های اندازه‌گیری شده در دندانه زاج سفید نسبت به کلرور قلع از مقادیر بالاتری برخوردارند.