دوفصلنامه علمی گلجام

زیبایی دوستی و کمال جویی جزئی از جوهره ذاتی انسان است که در این میان اصل نیاز مکمل آن حسی است که قدرت خلق و آفرینش هنری را به اوج می رساند تا از این رهگذر موجبات پیدایی و پویایی فرهنگی فراهم شود.شاید فرش یا دقیق تر از آن قالی را نتوان یک کیفیت خالص و ناب هنری تلقی کرد، اما بی شک ویژگی های ذوقی و بصری خاصی که در این پدیده هست،‌آن را از مرتبه یک کالای صرفا تجاری و یا مادی به جایگاهی ارتقا می بخشد که جلوه گاه ذوق،‌اندیشه ،‌اعتقاد و آیین خاصی است. در واقع پشتوانه فکری و فرهنگی یک قوم در قالب این نقوش رمزی و صور مادین پیش روی ما نهاده می شود. در این رهگذر نقوش و طرح های اولیه که به ویژه در قالی ها و قالیچه های روستایی به چشم می خورد،‌ محتوای ناب و خالص تری را از نظر مفاهیم سمبولیک درخود جای داده اندکه مستعد پژوهش و بررسی ژرف تری است.

 فرش بختیاری به لحاظ ویژگیهای عشایری- روستایی کمتر از فرشهای شهری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. به خصوص طرح و نقشهای این منطقه با وجود تنوع و غنای آن چندان شناخته شده نیست. در این مقاله با تکیه بر مطالعات میدانی نقش انواع درخت در فرشهای مناطق مختلف استخراج و طبقه بندی گردیده است. ضمناً‌ سعی شده مفاهیم کلی انواع درخت به کار گرفته شده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا زمینه مطالعات دقیق تر بعدی فراهم آید.

هنرهای سنتی گوناگون ایران را می‌توان بازنمایی معنایی واحد در صور گوناگون دانست. همه آنها به مفاهیمی مشترک دلالت دارند که آمیزه‌ای از باورهای ایرانی و اسلامی است. زبان این هنرها نمادین است و هنرمند در اثر خود با ابزار تمثیل متناسب با هر هنر سخن می‌گوید. طراحی قالی و هنر معماری را باید دو جایگاه تجلی نمادها در هنر ایران دانست. هدف پژوهش حاضر تمرکز بر قالی‌های محرابی به‌عنوان نقطه پیوند میان هنر معماری و طراحی فرش و نمایشِ نحوه تأثیر‌گذاری نمادهای کهن معماری بر طراحی نقوش تمثیلی فرش و نحوه جایگزینی و ترادف نمادهای دو هنر، برای نمایش مفاهیم واحد است. پژوهش حاضر به‌روش توصیفی و با رویکرد مقایسه نشانه‌شناسانه این دو هنر از بعد تصویری و تاریخی، به تعقیب جایگزینی عناصر معماری مسجد با نقوش گیاهی نمادین مورد استفاده در قالی‌های محرابی پرداخته است. بررسی این روند جانشینی از طریق بررسی شواهد موردی و نظریات محققان پیرامون بیان نمادینِ هنر ایرانی نشانگر آن است که نقش قالی محرابی که خود ریشه در ساختار سه‌گانه مهرابه‌های باستانی دارد، در سیر تحول خود برای تداعی فضای مسجد و عرش بر روی فضای محدود قالی، نگاره‌های گیاهی را جایگزین ساختارهای معمارانه مسجد نموده و مناره‌ها به‌واسطه ترادف تمثیلی و معنایی خود با درخت سرو، از آنجا که ریشه در زمین و سر بر آسمان دارند، به‌عنوان نمادی از پیوند میان زمین و آسمان جایگزین گشته‌اند، تا هدف هنرمند از هنر به‌عنوان نقطه اتصال میان زمین و آسمان را برآورده سازند. 

دانشگاه محل تفکر منطقی‏ و آموزش و یادگیری بسیاری از مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که باعث ایجاد فرصت‌هایی برای پیشرفت و ترقی افراد می‌شود و آنان را برای ورود به عرصه‌های کاری آماده می‌سازد. افزایش و گسترش این مؤسسات به همراه رشد تغییرات محیطی باعث شده است تا مراکز دانشگاهی نیز، همانند سایر سازمان‌ها، اهمیت فلسفه مشتری مداری را درک نموده و برای حفظ موقعیت رقابتی خود، به بهبود کیفیت خدمات خود بپردازند. از آن‌جا که پیش‌نیاز بهبود کیفیت خدمات، پایش و ارزیابی آن و شناخت نقاط قوت و ضعف سازمان از این نظر است، استفاده از ابزار و روش‌های مناسب می‌تواند ما را در انجام این کار یاری رساند. یکی از ابزار مهم و پرکاربرد در این زمینه ServQual است. در این راستا، پرسش‌نامه‌ای بر اساس مدل ServQual (سروپرف) و در ۵ بُعد و ۲۷ سؤال طراحی و طی آن، سطح کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده در دانشکده‌ی فرش جهاد دانشگاهی یزد اندازه‌گیری شده است. سپس با استفاده از روش TOPSIS فازی، مؤلفه‌های کیفیت خدمات در این دانشگاه رتبه‌بندی شده‌اند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که کیفیت خدمات آموزشی ارائه شده در این دانشکده در سطح متوسط قرار داشته است. هم‌چنین رتبه‌بندی مؤلفه‌های کیفیتی نشان داده که جذابیت ظاهری تسهیلات فیزیکی و ثبت و نگهداری سوابق تحصیلی دانشجو بدون کم و کاست، به ترتیب بهترین و بدترین مؤلفه‌های کیفیت خدمات آموزشی در این دانشکده بوده‌اند. در پایان پیشنهاداتی به منظور بهبود مهم‌ترین مؤلفه‌های کیفیت خدمات آموزشی ارائه گردیده است. 

باغ و قالی از قدیمی‌ترین پدیده‌های ایرانی‌ها در سیر تاریخ است. نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که باغ و فرش ارتباطی تنگاتنگ با هم داشته‌اند. در ایران دست‌کم از دوره‌های هخامنشی و ساسانی در پیش از اسلام، و همچنین از دوره‌های ایلخانی، تیموری و به‌ویژه دوره صفوی آثار مهمی از چهارباغ‌های قدیمی به‌جا مانده است. به موازات باغ‌سازی به سبک چهارباغ، حضور قالی‌های طرح گلستان یا چهارباغی نیز در دوره‌هایی از تاریخ ایران پررنگ و چشمگیر است. هر چند که از قالی‌های چهارباغی اواخر دوره صفوی تعداد زیادی باقی نمانده، ولی نمونه‌های انگشت‌شمار موجود، گسترش این سبک قالی را که بازتابی از نقش چهارباغ است، نشان می‌دهد. نمونه‌هایی از قالی‌های با طرح چهارباغی در غرب ایران و به‌ویژه در کردستان وجود دارند که تعدادی از آنها اکنون زینت‌بخش موزه‌ها و کلکسیون‌های خصوصی در بیرون از مرزهای ایران هستند. با بررسی این نوع قالی‌ها و چهارباغ‌های این منطقه در خواهیم یافت که این ارتباط دیرینه است. آثار موجود نشانگر تداوم طرح و نقش فرش چهارباغی و ساخت چهارباغ در منطقه غرب است که پایدارتر از سایر نقاط ایران بوده و تا اواخر دوره قاجار ادامه یافته است. شواهد مربوط به این ایده، قالی‌هایی باقی مانده با نام قالی‌های شمال‌ غرب ایران با طرح چهارباغی یا گلستان بوده که با چهارباغ‌هایی در غرب ایران و به‌ویژه در شهرهای بیجار و سنندج در استان کردستان قابل مقایسه است. نمونه‌های این چهارباغ‌ها تا پنج دهه گذشته به‌صورت کامل وجود داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد که بانیان و سفارش دهندگان چهارباغ و قالی‌های طرح گلستان از یک گروه اجتماعی بوده‌اند، و تصور می‌شود که آنها در زمره حاکمان محلی بوده باشند. در این نوشته به پیشینه چهارباغ، و قالی چهارباغی در استان کردستان، و ارتباط بین قالی چهارباغی و چهارباغ در استان کردستان پرداخته شده است. 

فرش دستباف و ذهنی‌باف عشایری کرمان یکی از مقوله­هایی است که امروزه کمتر به آن پرداخته شده است. فرش‌های منطقۀه راویز رفسنجان نمونه­ای از صدها فرش عشایری است که اصیل است و به لحاظ تنوع طرح حائز اهمیت­ است. مهم‌ترین طرح­های آن جنگلی، مکه­ای، گلدانی، بته­ای، خشتی، و ترنجی هستند. طرح جنگلی، که از زیباترین طرح­های قالی این منطقه است، خودانواع گوناگونی دارد که از این میان طرح جنگلی سروی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این تحقیق سعی شده است، ضمن شناخت مهم‌ترین نقشمایه­های متن و حاشیه، نام محلی آن‌ها نیز ذکر شود، و این‌که، با بررسی ساختار کلی طرح، چه تغییراتی در طول زمان در آن ایجاد شده است؟ و این تغییرات در کدام قسمت فرش قابل مشاهده است؟ بنابراین برای یافتن نتیجه­ای دقیق، از 40 نمونه از قالی­هایی که با این نوع طرح بافته شده بودند به روش میدانی عکاسی و با روش توصیفی-تحلیلی در مورد آن‌ها مطالعه شد. بر اساس نمونه­ها می­توان دریافت که ساختار این طرح در ابتدا درختی ½ بوده و در طول زمان به ترنجی ½ و در مواردی به ¼  تبدیل شده است. بیشترین تغییر در ترنج فرش قابل مشاهده است. ترنج فرش ابتدا به صورت سرو بوده که به مرور زمان به ترنج لوزی‌شکل درآمده است. از نقوش اصلی این قالی­ها نقش سینی است که به صورت مثلثی‌شکل در پایین فرش بافته شده است. این طرح متشکل از نقوش گیاهی، حیوانی و پرندگان است.