دکتر امین محمدی استادکلایه، دکتر ناصر بیات، دکتر محمد امین خراسانی، خانم راحله نیک روش،
دوره 12، شماره 30 - ( 12-1395 )
چکیده
فرش دستباف به‌عنوان عمده‌ترین و اصیل‌ترین صنعت دستی کشور، از لحاظ اشتغال به‌ویژه در مناطق روستایی و نیز از نظر صادرات غیر نفتی جایگاه مهمی دارد و بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که این صنعت در طی سال‌های اخیر با چالش‌های قابل ملاحظه‌ای مواجه شده است. فرش دستباف ترکمن با ابعاد و ارزش‌های برجسته اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، تولید و عرضه می‌گردد، اما از سال‌ها قبل سیر تولید و عرضه آن روند نزولی در پیش گرفته است. بر این پایه پژوهش حاضر به شناخت و تحلیل علل رکود صنعت قالیبافی در ده روستای شهرستان گنبد کاووس می‌پردازد. روستاهای مورد مطالعه از توابع دهستان‌های سلطانعلی، فجر، آق آباد و باغلی ماراما واقع در بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس هستند. روش تحقیق ترکیبی و اکتشافی است. نخست با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته شناخت علل رکود صنعت قالیبافی از دیدگاه کارشناسان در منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش کدگذاری باز تجزیه و تحلیل گردید و بر این اساس 16 علّت اصلی اثر‌گذار در رکود قالیبافی در روستاهای مورد مطالعه شناسایی شد .سپس، نتایج این بخش از پژوهش، اساس طراحی پرسشنامه در مرحله بعد قرار گرفت. با طراحی پرسشنامه در چارچوب طیف لیکرت دیدگاه زنان قالیباف روستایی در ارتباط با علل ذکر شده پیرامون رکود صنعت قالیبافی مورد شناخت قرار گرفت. آزمون t تک نمونه ای و روش خوشه‌بندی سلسله مراتبی برای تجزیه و تحلیل داده‌های پرسشنامه به کار رفت. بر این اساس دیدگاه پاسخگویان نشان می‌دهد که مقوله‌های "ضعف سیاست‌های حمایتی دولت از فرشبافان" و "ضعف جنبه‌های اقتصادی در برنامه‌ریزی توسعه روستایی" به ترتیب دارای بیشترین تأثیر بر رکود صنعت فرش‌بافی، و مقوله‌های "ضعف خلاقیت و نوآوری در زمینه طرح، رنگ، نقشه و کیفیت مواد اولیه" و "عقب ماندگی فنی و تکنولوژیکی در تولید فرش دستباف" به ترتیب دارای کمترین تأثیر بر رکود صنعت فرش‌بافی در روستاهای مورد مطالعه است.
