دوفصلنامه علمی گلجام

نقوش قالی مانند نقوش سایر هنرهای دستی ایران منابع تصویری بسیار غنی و با ارزشی هستند که می‌توانند در مواقع مناسب در طراحی آثار گرافیک امروز مورد استفاده قرار گیرند. این نقوش در سیر تاریخی قالی‌بافی عملاً مسیر بسیار پر نشیب و فرازی را طی کرده و به نقوشی خلاصه شده و زیبا با ساختار طراحی بسیار دقیق و منظم تبدیل شده و عملاً تکامل یافته‌اند. آشنایی کلی دانشجویان رشته گرافیک با این نقوش و آگاهی تخصصی از آنها امروز یک ضرورت فرهنگی محسوب شده و بی‌شک کاربرد و بهره‌گیری از آنها در ارتقاء سواد بصری و ایجاد هویت فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد. بدیهی است که استفاده صحیح از این نقوش مستلزم شناخت صحیح آنها و تشخیص به‌موقع کاربرد‌شان بوده و لذا مهارت و تجربه لازم طراحان گرافیک را در بهره‌برداری از آنها می‌طلبد. بدون هر یک از این موارد، استفاده از نقوش به درستی انجام نشده، در نهایت باعث از بین رفتن جنبه‌های زیبایی و فرهنگی آن نقوش خواهد شد.

طراحی نشانه، از مباحث پایه‌ای و علمی هنر گرافیک است که بنا به ویژگی‌های ذاتی خود، ارتباط وسیعی با دیگر بخش‌های هنر گرافیک برقرار می‌کند. از جمله مشخص‌ترین این ویژگی‌ها، رابطه آنی و دیداری این نشانه‌ها با مخاطب است که در پس نشانه‌های زیبا و جذاب، همزمان باطن‌های معنوی و دقیقی را به مخاطب ارائه می‌کند. فرش ایرانی یکی از بهترین دلایل ماندگاری خود را مرهون رمز و رازهای نهفته در نقوشی است که با بیانی شیوا، فرهنگ‌ها، سنت‌ها، شادی‌ها و آلام مردمی که خالق آن هستند را به تصویر می‌کشد. دست‌بافته‌های ایرانی و نقوش به‌کار رفته در آنها در هر نقطه از کشورمان متنوع و قابل تعمق بوده و ابعاد تازه‌ای از هنر غنی، دیرینه و پر از اسرار این سرزمین کهن را می‌گشاید؛ به‌خصوص نقوش به‌کار رفته در دست‌بافته‌های منطقه خراسان شمالی که از غنای خاصی برخوردار است. بدیهی است این خصوصیات برای طراح گرافیک این امکان را فراهم می‌آورد تا با استفاده از نقش‌مایه‌های نمادین به‌کار رفته در این دست‌بافته‌ها، ارتباط معناداری را در قالب هنری پر‌مخاطب که نظیر یک رسانه چند سویه عمل می‌کند، به منصه ظهور برسانند. تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و سعی شده تا با توجه به ویژگی‌های معنوی و درونی دست‌بافته‌های خراسان شمالی امکان طراحی نشانه از میان نقوش بررسی شود.