15 نتیجه برای طرح و نقش
آقای محمود علیمرادی، دکتر محمدتقی آشوری،
دوره 3، شماره 6 - ( 6-1386 )
چکیده
فرش بختیاری به لحاظ ویژگیهای عشایری- روستایی کمتر از فرشهای شهری مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. به خصوص طرح و نقشهای این منطقه با وجود تنوع و غنای آن چندان شناخته شده نیست. در این مقاله با تکیه بر مطالعات میدانی نقش انواع درخت در فرشهای مناطق مختلف استخراج و طبقه بندی گردیده است. ضمناً سعی شده مفاهیم کلی انواع درخت به کار گرفته شده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا زمینه مطالعات دقیق تر بعدی فراهم آید.
دکتر امیرحسین چیت‌سازیان ، خانم امینه نظری اصطهباناتی،
دوره 4، شماره 11 - ( 12-1387 )
چکیده
در عرصه فرش دستباف ایران، مناطقی گوناگون با دیرینه‌ای متفاوت وجود دارند که برخی از آنها همچنان ناشناخته باقی مانده یا به فراموشی سپرده شدهاند. یکی از این موارد منطقه باستانی «ایج» و فرش هور شریعتمدار است که در زمانی نه چندان دور، از شاهکارهای بی‌نظیر فرش‌بافی فارس محسوب می‌شد. بی‌تردید از جمله پژوهشهای ضروری در پهنه فرش دستباف، بیرون کشیدن و آشکار نمودن چنین گنجینه‌های فرهنگی از زیر غبار‌ها و ناپیدا‌های روزگار است. پژوهش حاضر با هدف معرفی این هویت پنهان با همه ویژگی‌هایش و از جمله خصوصیات طرح و مفاهیم نهفته در آرایه‌های نمادین آن صورت پذیرفته است و با استفاده از مطالعه میدانی و کتابخانهای تلاش کرده توانمندی‌های هنرمندان خلاق و بافندگان گمنام این فرش خاص را در معرض مطالعه پژوهشگران و علاقه‌مندان فرش این مرز و بوم قرار دهد. ناگفته‌های آشکار شده در این جستار، می‌تواند به افزایش داده‌های مورد نیاز در برنامه‌ریزی‌ها و پژوهشهای کاربردی فرش ایران مساعدت نماید. همچنین این تحقیق اصیل، از امحاء اطلاعات فرش مورد نظر پیشگیری نموده و زمینههای احیاء و رونق دوباره آن را در منطقه ایج و استهبان فارس فراهم می‌کند.
دکتر امیرحسین چیت سازیان، دکتر حبیب اله آیت اللهی، خانم درسا سازگار،
دوره 5، شماره 13 - ( 6-1388 )
چکیده
فرشینه‌های اروپایی و گلیم‌های ایرانی از کاربردی‌ترین انواع منسوجاتِ تخت و بدون پرز در هر دو منطقه هستند که در ظاهر به لحاظ طرح و نقش، رنگ‌آمیزی و بافت تفاوت‌هایی دارند و کارکرد‌های خاصی را به خود اختصاص می‌دهند. بنابراین مطالعه بر روی آنها، با هدف شناسایی و تطبیق این دست‌بافته‌های ارزشمند صورت پذیرفته که می‌تواند زمینه‌هایی را برای تحول و بهبود گلیم ایرانی، با حفظ هویت هنری آن فراهم نماید. گلیم‌های ایران و فرشینه‌های اروپا به‌دلیل ویژگیهای فرهنگی و معنوی خاص این مناطق، با اینکه از ابزار و مواد اولیه و فناوری مشابهی در بافت استفاده می‌کنند، اما دارای طرح‌ها و نقوش متفاوت و ترکیبات گوناگون رنگی و اندازه‌ها و نیز کارکرد‌های مختلفی هستند. به منظور نیل به اهداف مقاله از مطالعات کتابخانهای، اسنادی بهره گرفته شد و با بررسی و تطبیق این گروه از دست‌بافته‌های ایرانی و اروپایی، به وجوه اشتراک و افتراق بسیاری دست یافتیم.
آقای عبداله میرزایی،
دوره 5، شماره 14 - ( 12-1388 )
چکیده
چکیده فرش ایران بخش اصلی جنبه هنری خود را مدیون طرح و نقش خویش است. راه‌های انتقال این طرح‌ها بر روی فرشهای بافته شده به طرق مختلفی از جمله استفاده از دستمال نقشهها صورت می‌گیرد. دستمال نقشهها بهعنوان واسطه‌ای میان ذهن هنرمند طراح و دستان بافنده هنرمند عمل می‌نمایند. این طرحهای روی پارچه علاوه بر نقش ذاتی خود بهعنوان الگوهای بافت فرش‌ها، قدرت خیال و نقشپردازی بافندگان را بالا برده و با تنوع بخشیدن به تولیدات فرش منطقه در حفظ و تداوم میراث ارزشمند نقش‌مایه‌ها نقش محوری ایفا می‌کنند. رواج نقشه‌های شطرنجی جدید باعث کم‌رنگ شدن حضور دستمال نقشهها در فرهنگ قالیبافی هریس شده و تنوع در طرح‌ها و نقشمایههای فرش را به‌شدت کاهش داده است.
خانم سمیه عبدی، دکتر سید جلال‌الدین بصام، آقای عبدالله میرزایی،
دوره 11، شماره 27 - ( 6-1394 )
چکیده
اهر از جمله مناطق روستایی بافت قالی آذربایجان شرقی است که در این پژوهش سعی در مستندسازی طرح و نقش هنر قالیبافی روستایی این شهرستان شده است. جمعآوری اطلاعات، به‌صورت میدانی و با ابزار مشاهده و مصاحبه صورت پذیرفته است. در این راستا، طرحهای روستاییِ مربوط به شش روستای خونیق، چشمه‌وزان، قورچی‌کندی، مزرعۀ حاج‌عابدین، کقالق و کلهور شناسایی شده و به مطالعه و تجزیه و تحلیل ساختاری شش طرح اصیل و معروف اقدام شده است. ساختاری که در قالیهای روستایی شهرستان اهر به چشم می‌خورد، لچک ترنج شکسته بوده و قالیهای بافته‌شده هرچند به‌دلیل نزدیک‌بودن جغرافیایی به یکدیگر، از یک طرح و الگو پیروی می‌کنند و در کلیت دارای شباهت‌هایی هستند، نه‌تنها از لحاظ طرح به‌کاررفته، بلکه بر اساس برخی نقشمایههای موجود در این طرح‌ها نیز باهم متفاوت‌اند. در پایان، اجزای طرح شامل ترنج، سرترنج، لچک و حاشیۀ طرح قالی این روستاها با یکدیگر مقایسه شدهاند.
خانم شکوفه مصباحی،
دوره 11، شماره 27 - ( 6-1394 )
چکیده
برادران عمواوغلی از بنیان‌گذاران و احیاکنندگان قالیبافی معاصر در شهر مشهد هستند. قالیهای ایشان به‌دلیل ویژگیهای ناب و منحصربه‌فردی که دارد، از بسیاری قالیهای دیگر متمایز شده است.
نگارنده در این مقاله به بررسی، دستهبندی و معرفی طرح و نقشۀ بافته‌شده در متن و حاشیۀ قالیهای مختلف ایشان، پرمصرف‌‌ترین نقشهها، بیشترین ساختار در طراحی، تناسبات اجزای قالی، نقشمایههای مصرفی و... و مارک‌‌های «عمواوغلی» و «عمواوغلی 110» پرداخته است.
طرح قالیهای ایشان یا اقتباسی است، مانند طرحهای شیخ‌‌صفی، چلسی و... یا ابداعی است، مانند طرح کوزه‌‌کنانی. در هر دو مورد، تحت تأثیر طرحهای اصیل شمال شرق ایران و سبک هرات است.
در تولیدات ایشان علاوه بر قالیهای بسیار نفیس که اغلب ریزبافت و با نقوشی ظریف و پیچیده هستند، قالیهای معمولی با طرحهای خلوت، نقوشی درشت و حتی هندسی و کف‌‌ساده با رج‌شمار پایین نیز مشاهده میشود که در این نوشتار به‌تمامی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در ادامۀ مقاله، چند نفر از طراحانی که با برادران عمواوغلی همکاری کردهاند و به‌گونه‌‌ای در شاخص‌شدن تولیدات ایشان نقش داشته‌اند، مانند استاد طاهرزاده بهزاد، استاد صنعت‌نگار و... معرفی شدهاند.
خانم اکرم بخشی، دکتر علی وندشعاری،
دوره 12، شماره 29 - ( 6-1395 )
چکیده
کردهای نواحی خراسان معروف به «کُرمانج»در بخش شمالی این منطقه زندگی می‌کنند که در دوره سلطنت صفویان برای جلوگیری از تاخت و تاز بیگانگان از سرزمینشان در ترکیه، سوریه و قفقاز در نواحی آذربایجان غربی، که به هم رسیده بودند، به خراسان منتقل و در شمال این استان پهناور اسکان داده شدند. با جابه‌جایی‌های صورت پذیرفته در اسکان کردها از غرب ایران و قفقاز به شمال خراسان و به دلیل مجاورت آنها با تراکمه و بلوچ از سنت‌های متداول در قالیبافی این اقوام نیز به حکم همجواری برداشت‌هایی کردهاند. هدف مقاله بررسی ساختار طرح و نقش و تنوع قالیهای اصیل کردی منطقه خراسان است. این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و با رویکرد کیفی به بررسی عناصر تشکیل‌دهنده طرح و نقش قالیهای کردی خراسان شامل (ترنج، لچک، نقشمایههای متن و حاشیه) در هر دو ناحیه کردنشین (خراسان رضوی و شمالی) پرداخته است. جامعه آماری در این تحقیق متمرکز بر دو منطقه خراسان (رضوی و شمالی) با توجه به تجمع اصلی کردهاست. نحوه انتخاب نمونه‌ها به شیوه هدفمند (غیرتصادفی) و بر اساس فراوانی در منطقه بوده است. بدین منظور 4 شهرستان با 13 روستا در خراسان رضوی و 6 شهرستان با 21 روستا در خراسان شمالی بررسی شدند. روش جمعآوری اطلاعات در پیشینه و سوابق تاریخی این قوم به شیوه کتابخانهای و شناسایی نمونه قالیها به شیوه میدانی توسط نگارندگان به دست آمده است. نتایج پژوهش نشان میدهد طرح و نقش قالیهای کرد خراسان تنوع زیاد و ساختار مشابهی در طرح و نقش دارد. نقشمایههای به کار رفته در قالی‌هایشان برگرفته از طبیعت پیرامون زندگی مانند اشیاء متداول روزمره، جانوران، گیاهان و برخی نقوش کاملاً انتزاعی انسانی است. مطالعات نشان میدهد که برخی از طرح‌ها و نقوش به کار رفته در قالیهای کردی خراسان از جمله تولیدات اصیل و منحصر به فرد خاص این منطقه نیز محسوب میشود که نقشهای به کار رفته در این قالیها از نوع هندسی و ذهنی با الگوپذیری از عوامل پیرامونی چون طبیعت، باورها و اعتقادات است و در برخی موارد نیز نقشمایههای رایج در بین کردهای شمال غرب نیز با تغییراتی همراه بوده است.
دکتر سید علی مجابی، دکتر زهرا فنایی،
دوره 12، شماره 29 - ( 6-1395 )
چکیده
شناسایی و طبقه‌بندی نقشمایههای قالی ایران یکی از مهمترین شیوه‌ها برای حفظ، حراست و احیاء آن است. این موضوع به‌ویژه در خصوص قالیهایی که ذهنی‌بافت و بدون نقشه هستند از اهمیت بیشتری برخوردار است. یکی از انواع قالیهای ذهنی‌بافت منطقه مرکزی ایران، قالی ذهنی‌بافت مزلقان است که در این مقاله طرح‌ها و نقشمایههای یکصد سال اخیر آن شناسایی و طبقه‌بندی میشود. جهت حصول به این مهم از دو شیوه میدانی و اسنادی بر اساس منابع تاریخی و تصویری موجود در راستای تبیین سیر تغییرات حاصل‌شده در طرح و نقش قالی ذهنی‌بافت مزلقان استفاده میشود. استخراج اطلاعات علاوه بر مطالعات اسنادی که با رجوع به منابع مکتوب و غیرمکتوب صورت پذیرفت، با مراجعه به روستای مزلقان و یافتن فرشهای قدیمی و تهیه تصویر از آنها و مصاحبه با بزرگان و صاحبان تجربه در شهرستان‌های ساوه و بازار تهران صورت پذیرفت و در نهایت با تطبیق داده‌ها و تصاویر، سیر تغییرات طرح و نقش قالی ذهنی‌بافت مزلقان معین شد. سپس با توجه به نتایج به دست آمده سعی شد تا طرح‌ها و نقوش این قالی ذهنی‌بافت طبقه‌بندی و دستهبندی شود. بر اساس این تحقیق طرح و نقش قالی مزلقان را که در قالبی مشخص و یکنواخت به صورت طرح لچک ترنج یک‌چهارم تولید میشود می‌توان بر مبنای سه دیدگاه تصویر و قالب نقش‌مایه‌ها، ماهیت بصری و ظاهری نقش‌مایه‌ها و کاربرد نقش‌مایه‌ها در متن یا حاشیه در دو گروه نقشمایههای دارای گیاهان و نباتات و فرم‌ها و قالب‌ها طبقه‌بندی کرد که هر کدام به زیرمجموعه‌های دیگری تقسیم میشوند. حاشیه‌ها نیز در قالی مزلقان به چهار نوع دوستکامی و هراتی نوع اول تا سوم تقسیم میشوند.
دکتر محسن مراثی، خانم رضوان احمدی پیام،
دوره 13، شماره 31 - ( 6-1396 )
چکیده
پژوهشهای تاریخی وابسته به اسناد هستند و آثار هنری در این مطالعات می‌توانند نقش اسناد را ایفا کنند. تاریخ فرش‌بافی در برخی از ادوار تاریخی مبهم است و بررسی مستندات، مکتوبات و تصاویر برجای مانده از آنها می‌تواند راهگشا باشد. خاوران‌نامه ابن‌حسام حاوی نگاره‌هایی است که در برخی از آنها تصویر فرش موجود است. نوشتار پیش‌رو به این پرسش پاسخ میدهد: اطلاعاتی که نگاره‌های خاوران‌نامه ابن‌حسام به عنوان سندی تاریخی درباره هنر فرش‌بافی ترکمانان به نمایش می‌گذارند شامل چه مواردی است؟ شناخت کیفیت و تنوع نقشه فرش‌ها و اهمیت آنها در بازه زمانی یاد شده، مهمترین هدف پژوهش است. به‌واسطه اهمیت تاریخ نگاری فرش در حفظ هویت مهمترین هنر-صنعت ایرانی، مطالعه حلقه‌های مفقود و ابهامات تاریخی فرش ایرانی ضروری می باشد و در راستای این ضرورت، پژوهش حاضر صورت پذیرفته است. نتایج نشان می دهد که خاوران‌نامه با حداقل فاصله زمانی میان سرایش و تصویرسازی در مطالعه تاریخ فرش ترکمانان ایران حائز اهمیت است. نقوش و جزئیات قالیهای تصویر شده نسبت به نظایر پیشین خود از کیفیت پایین‌تر اما از قالبهای متنوع‌تر برخوردارند. این پژوهش به روش تاریخی انجام شده و در گردآوری اطلاعات از شیوه مشاهده در کنار منابع کتابخانه ای و اسناد بهره‌برداری شده است.
سوگند شبانی بروجنی، پیوند توفیقی بروجنی،
دوره 14، شماره 33 - ( 6-1397 )
چکیده
قالی های یلمه ی ایل قشقایی در شهرستان بروجن استان چهارمحال و بختیاری (به عنوان منبع اصلی بافت قالی یلمه) و چند روستای حومه ی آن از اهمیت ویژه ای برخوردارند. این قوم پس از مهاجرت به سمت استان اصفهان در منطقۀ علیآباد ساکن شده و سپس در مناطق دیگر استان اصفهان و استانهای همجوار از جمله شهرستان بروجن واقع در استان چهار محال و بختیاری نیز اسکان پیدا کردند. به این ترتیب دورهای تازه از رواج طرح و نقشهای اصیل طایفۀ یلمه به وجود آمد. قالی یلمه در سه طرح حوضی، شکرلو و بندی بافته می شود که می توان گفت همۀآنها در یک گروه جای می گیرند ولی به اشکال گوناگون ترکیب شده اند. در این مقاله سعی بر آن خواهد بود تا با روش کتابخانه ای و میدانی، به شناخت کلی قالی یلمه با تفکیک تمامی اجزای به کار رفته در آن (از جمله حوض ها، حاشیه ها، لچک ها، نقوش و ترکیب بندی) پرداخته شود و سپس سیر تحول آنها در 20سال اخیر را مورد بررسی قرار داده و زمینه شناخت بهتر این گروه از قالیها (که تا حدودی ناشناخته مانده اند) فراهم آید. سؤالات این بررسی عبارتند از: تفاوتهای موجود در طرح و نقش قالی های جدید و قدیم چیست و بیشترین و کمترین تغییرات در کدام گروه از طرحهای سه گانه و در یک نگاه دقیق تر، در کدام بخش از اجزاء تشکیل دهندۀ قالی یلمه اعمال شده است. بدین ترتیب مشخص خواهد شد که با وجود یکسانی موضوعات نقوش در نمونه های قدیمی و جدید، تفاوتهای آشکاری در نحوه ی نمایش نقوش جدید و چیدمان آنها وجود دارد که در متن مقاله به آن پرداخته شده است.
خانم فرنوش ایرانمنش، دکتر علی وندشعاری،
دوره 14، شماره 34 - ( 12-1397 )
چکیده
در حوزهی قالیبافی مناطق روستایی و عشایری استان فارس طرح و نقشهای گوناگونی رایج میباشد. یکی از نمونه طرح های معروف در این منطقه طرح «یکسرناظم» است که در گذشته مختص ایل قشقایی و طایفه کشکولی بوده، اما در حال حاضر بافت آن در دیگر مناطق استان فارس نیز رایج شده است. مشخصهی اصلی این طرح و نقش، ساختار کلی و عناصر شاخص آن میباشد که با تردیدهای بسیاری از سوی پژوهشگران در قالبهای محتوایی مختلفی قرار داده شده است. این طرح و نقش از سمت برخی از پژوهشگران در حوزه قالیهای محرابی و همچنین در قالب درگاهی که به سمت یک باغ گشوده شده، معرفی و مورد مطالعه قرار گرفته است. مساله اصلی و هدف مقاله در راستای سوالات مطرح شده، شناسایی ویژگیهای اصلی طرح یکسرناظم و یافتن شاخصههای اصلی این طرح و نقش در قالی های استان فارس و دسترسی به میزان تغییر این طرح و نقش از دوره قاجار تا زمان حاضر می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده که به شیوه کیفی عناصر شاخص و تشکیل دهنده قالی یکسرناظم را در دو گروه قالی های قدیم و قالی های جدید مورد مطالعه، تجزیه و تحلیل قرار داده است. روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به دو شیوه کتابخانهای و میدانی میباشد. بر اساس مطالعات انجام شده 50 نمونه قالی یکسرناظم به عنوان جامعه آماری گردآوری گردیده است که به شکل هدفمند(غیر تصادفی) و بر اساس فراوانیهای موجود10 نمونه قالی قدیم و 10 نمونه قالی جدید به عنوان جامعه نمونه انتخاب گردیده و مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ساختارفرمی طرح و نقش و ویژگیهای شاخص شناسایی قالی یکسر ناظم از دوره قاجار تا کنون دچار تغییراتی در فرم و نیز نگرش به محتوای این طرح گردیده است. این طرح و نقش بر گروه قالی های جدید با تنوع در کلیت ترکیب بندی و سادگی در فرم عناصر ظاهر گردیده و همچنین محل بافت آن از یک محدوده جغرافیایی خارج شده و در بیشتر مناطق استان فارس بافته می شود.
زهرا حسین آبادی، وحیده صائبی،
دوره 16، شماره 37 - ( 6-1399 )
چکیده
در روستایی مرزی و دورافتاده به نام آقداش از توابع شهرستان کلات نادری در استان خراسان رضوی، گلیمی ذهنی بافته میشود که روستاییان این منطقه آن را "پِلاس" یا "پالاس ترکی" می‌نامند. بافتن این پلاس توسط زنان روستا با وجود 170 دستگاه بافت فعّال در روستایی با 167 خانوار جمعیت، نشان‌دهنده فرهنگ زنده رایج در روستا است. با توجّه به شهرت جهانی دست‌بافته‌های ایران و سبک‌های متفاوت بافت در مناطق گوناگون، شناسایی طرح، نقش و معرفی تکنیک بافتِ این نوع دست‌بافته از ضرورت‌های تحقیق در این زمینه است. نقوش ذهنی همواره ارتباط مستقیم با فرهنگ خاستگاه داشته و از بین رفتنِ تدریجی آنها از آسیب‌های امروزی تولیدِ گلیم است. به این ترتیب، گردآوری و ثبت این نقوش بسیار اهمّیّت دارد.اما نقوش پلاس های روستای آقداش کداماند و در فرهنگ روستا چه معنا و مفهومی دارند؟ این تحقیق، با هدفِ یافتن ارتباط مفاهیم نقوش این گلیم با فرهنگ رایج در روستای آقداش صورت پذیرفته و با توجّه به اهمیت تغییر سریع سبک زندگی و اهمّیّت بوم‌شناسی در سال‌های اخیر، مطالعات خرده‌فرهنگ‌ها و شناخت بوم‌های متفاوت در بستر فرهنگی مناطق، شناساندن گلیم آقداش از دیگر هدف‌های این پژوهش است. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است. اطّلاعات پژوهش علاوه بر مطالعات اولیه کتابخانهای از نتیجه گفت‌‌وگو با اهالی روستا و مشاهده فراهم شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که در بیشتر نقوش، از عناصر طبیعت روستا و حیوانات استفاده شدهاست که ارتباط مستقیم با زندگی مردم روستای آقداش دارد و شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه و شکلگرفتن یک خرده فرهنگ در گذشته، از عوامل محیطی استمرار بافتِ گلیم آقداش بوده‌است.
اعظم رسولی، سید رضا حسینی،
دوره 17، شماره 39 - ( 6-1400 )
چکیده
زمان، مفهوم و چگونگی ادراک و بیان آن، از مقولات مورد توجه در حوزههای مختلف اندیشه بشری است. نحوه نگرش به زمان، سبب گردیده تا آرای مختلفی در باب ماهیت آن ارائه شود. هنرمندان فرش در عصر قاجاریه، متاثر از روند تحولات در زمینههای گوناگون، تجارب جدیدتری را در نقشپردازی، نسبت به ادوار گذشته حاصل نمودند و در مواجهه با پدیدههایی چون زمان بر اساس جهان ذهنی و عینی خود و با توجه به ظرفیتهای فرش، به بازنمایی آن پرداختند. مساله این پژوهش تاویل و فهم زمان در طرح و نقش فرش قاجار بهمثابه یک متن تکرسانهای، مبتنیبر گزاره «فهم» در رویکرد هرمنوتیک فلسفی گادامر است. مبتنیبر ضرورت شناخت وجوه مختلف فرش، از جمله ظرفیت بازنمایی و دلالتهای معانی طرح و نقش فرش، هدف این مقاله، شناسایی زمان، کیفیت و هویت گونههای آن در فرش قاجار میباشد. مهمترین سوالات این پژوهش عبارتند از: بازنمود زمان در فرش قاجار چگونه است؟ فهم زمان و هویت گونههای آن در فرش قاجار، براساس هرمنوتیک فلسفی گادامر چگونه قابل تبیین است؟ برای دستیابی به پاسخ سوالات پژوهش، طرح و نقش پنج تخته از فرش قاجار بهعنوان نمونه پژوهشی، با روش غیراحتمالی انتخاب و بر مبنای روش تحلیل محتوا مطالعه شدهاند. ماهیت این پژوهش، بنیادی، در قالب پژوهشهای کیفی است. شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانهای- اسنادی و مشاهده آثار و ابزار جمعآوری اطلاعات، فیش تحقیق و تصاویر است. بر اساس نتایج حاصله زمان در فرش قاجار از نظر ماهیتی به دو صورت کیفی و کمّی با نشانههای مرتبط، ثبت شدهاست. وقایع آئینی، اندیشهها و روایات اساطیری، نوشتارهای مختلف، ایجاد حرکت و توالی زمان با استفاده از تقابلهای مکانی، عناصر تجسمی، خوانش نوشتارها، سطحبندی اثر، روایت و عناصر آن، استفاده از نمادهای ارجاع دهنده به زمان، از پیشفهمهای مولد زمان هستند و با دلالتهای صریح و ضمنی و بازخوانی متون غایب در اثر، تداعی ذهنی و فهم شهودی از گونههای زمان در فرش را موجب میشوند. همچنین گفتمان های مسلط در دوره قاجار بر نحوه مواجهه جامعه و هنرمند فرش با زمان و گونه های آن، موثر بوده اند. قدرت و اقتدار شاهانه، باستان گرایی (ملی گرایی)، سنت گرایی، تجددگرایی (نوگرایی)، اسطوره و مذهب از مهم ترین این گفتمان ها هستند.
مریم متفکرآزاد، شهریار شکرپور، رضا افهمی،
دوره 18، شماره 41 - ( 6-1401 )
چکیده
این پژوهش سعی بر آن دارد تا با پاسخ به این سوال اساسی که ویژگیهای زیبایی شناختی قالی های محرابی و به ویژه قالی محرابی تبریز با توجه به نمونه های موجود در موزه فرش ایران کدام موارد هستند؟ به اصول و مبانی زیبایی شناختی قالی های محرابی پرداخته و آنها را معرفی نماید.
نتایج پژوهش حاکی از آن است که ساختار زیبایی شناختی قالی های محرابی با وجود عناصر زیبایی شناختی و ترکیب عواملی چون طرح،نقش و رنگ، گویای مفاهیم رمزی و نمادین بوده اند. با توجه به نقشمایه های به کار رفته در این نوع از قالیها چون محراب، قندیل، ستون، گلدان و... می توان به مفهوم رایج در قالی ایرانی که نهایتا به بهشت ازلی و مکانی برای نمایش ذات باریتعالی ختم میشود، دست یافت. در این قالیها با وجود پایبندی به عناصر سنتی قالی ایرانی و کاربست مناسب نقشمایه ها با توجه به مفاهیم آنها، تنوع و نوآوری در طرح و رنگ نیز نمایان است. در نمونه های مورد مطالعه استفاده از نقشمایه های تجریدی چون گردشهای اسلیمی و گلهای ختایی در بخشهای مختلف قالی چون متن و حاشیه ها و ترکیب مناسب آنها با نقشمایه های نمادینی چون محراب ستوندار و قندیل و گلدان و.. حائز اهمیت است. این تحقیق از نظر زمانی یک پژوهش تاریخی و از نظر هدف توصیفی- تحلیلی بوده. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد. در این پژوهش 8 نمونه از تصاویر قالی محرابی تبریز موزه فرش ایران به شیوه توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرارگرفته است.
تکتم جلالیان راد، آقای محمدرضا خیرالهی،
دوره 18، شماره 41 - ( 6-1401 )
چکیده
در شهر تهران، به خصوص حومه آن قالیهایی در دوره قاجار، در کارگاه‌های متمرکز و نیمه متمرکز تولید شده است. قالیهایی که بیشتر دسترنج استاد‌کاران و بافندگان مهاجر از شهرهای یزد، اصفهان، تبریز و کرمان است. قالیهایی که با تبعیت از فنون بافت شهرهای مذکور و مواد اولیه‌ی با کیفیت موجود در شهر تهران با شرایط، امکانات و سلایق این شهر، بافته شده و نشان میدهد که بین سبک قالی تهران و شهرهای مذکور پیوندهایی در طرح، نقش و رنگ‌بندی ایجاد شده است.
هدف اصلی تحقیق، شناسایی طرح و نقشه قالی تهران در دوره قاجار است. سوال اصلی مقاله این است که: پایه و اساس طرح و نقشه قالی تهران چه بوده و ویژگیهای ظاهری آن کدامند؟ این تحقیق با رویکرد پژوهش کیفی از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و جامعه آماری آن از نمونه قالیهای انتخابی موجود در موزهها، بازار تهران و مجموعههای شخصی افراد و تصاویر موجود در منابع معتبر است که توسط اساتید فن اصالت و قدمت آنها محرز شده است. با توجه به منابع محدود و اطلاعات مختصر مکتوب درباره قالی تهران این تحقیق به روش میدانی، مصاحبه و مشاهده انجام گرفته است.
نتایج تحقیق حاکی از آن است که بافندگان مهاجر ساکن در شهر تهران و حومه آن، علاوه بر تولیدات مناطق اصلی و بومی خود، طرح قالی شهرهایی همچون اصفهان، تبریز، کرمان و مناطق صاحب سبک که مقبولیت نسبی و عمومی به همراه داشته را نیز بافتهاند. همچنین بررسی قالیهای معدود موجود از آن دوره نشان میدهد، اواخر دوره قاجار همراه با شکوفایی و رونق قالی شهری تهران بوده است.
