عبدالسلیم قره بائی/ دانشجو کارشناسی ارشد مواد اولیه و رنگرزی فرش
فرش دستباف ایران از قدیم الایام مورد توجه و علاقه افراد بیشماری در نقاط مختلف جهان بوده است. این هنر صناعی از زمان صفویه به بعد در مراودات اقتصادی و فرهنگی ارزش و اهمیت ویژه ای پیدا کرده و همیشه مورد توجه دولت ها و ملت ایران به عنوان کالایی در آمدزا و سفیر فرهنگی ایرانی بوده است. در نظام جمهوری اسلامی ایران و به کوشش علاقمندان گام های مختلفی جهت رشد و توسعه بیش از پیش این هنر صناعی برداشته شد که یکی از مهمترین آن ها را می توان ایجاد رشته فرش دستباف در دانشگاه ها دانست. ورود فرش به یک فضای آکادمیک و علمی و خارج کردن آن از نگاه مطلق سنتی نیازی بود که بدرستی تشخیص داده شد. چرا که دیگر فضا و اندیشه سنتی حاکم بر فرش دستباف نمی توانست پاسخگوی تغییر و تحولات پر سرعت امروزه باشد. این رشته در حال حاضر تا مقطع کارشناسی ارشد که در سال 91 بصورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرده است در سه گرایش طراحی، مواد اولیه و رنگرزی و مدیریت و اقتصاد دانشجو می پذیرد. فضای ایجاد شده در دانشگاه ها توانست افراد نخبه ای را در برخی گرایش ها و در زمان های مختلف تربیت و تحویل جامعه فرش نماید و در برخی دیگر مانند گرایش رنگرزی و مواد اولیه ضعیف عمل کرده است. در این نوشتار سعی بر آن داریم تا علت این مشکل را بررسی کرده و در جهت بهبود وضعیت پیشنهاداتی ارائه دهیم. برخی مشکلات موجود در گرایش رنگرزی و مواد اولیه در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد را می توان در موارد زیر جست و جو کرد. در دوره کارشناسی، فرش دستباف معمولا انتخاب آخر متقاضیان شاخه هنر برای ورود به دانشگاه بوده و به همین جهت افراد بی علاقه بیشتری نسبت به علاقمندان جذب این رشته می شوند. از جهت دیگر بنا به ماهیت نیمه متمرکز بودن بسیاری از رشته‌های هنر، افراد زیادی هم تا تعیین تکلیف نهایی رشته مورد علاقه خود در این رشته مشغول تحصیل می‌شوند و شاید نیمی از آن ها موفق به قبولی در رشته مورد نظر نشوند و معمولاً تصمیمی از روی اجبار برای ادامه در رشته فرش می گیرند. اصولاَ در دانشکده‌های هنر بنا به یک قاعده احتمالا نانوشته افرادی که نتوانند از معدل های بالا برخوردار شوند به سمت گرایش رنگرزی هدایت می‌شوند. این گرایش هم با توجه به ماهیت خود دارای جنبه علمی قوی‌تری نسبت به جنبی هنریش می باشد. یعنی شامل دروسی همچون شیمی، فیزیک و... بوده و کل گرایش و مباحث آن حول اینگونه مباحث می‌چرخد تا دروس و نظریه‌های هنری. بنابراین و با کمال تاسف مشاهده می‌شود که بی انگیزه‌ترین و گریزان‌ترین افراد در ساختار گرایش رنگرزی قرار می‌گیرند و هیچ تلاشی هم در فراگیری دروس به صورت ریشه‌ای که در آینده به کار آید نمی کنند. مسئله دیگر که به نظر می رسد باعث بروز برخی مشکلات در گرایش رنگرزی دوره کارشناسی شده نوع دروس پیش بینی شده در آن است. همانطور که اشاره شد این گرایش بر مبنای یک بحث علمی-مهندسی می باشد تا یک بحث هنری. پس باید تعداد دروس و زمان بیشتری به مباحث علمی داده شود و دانشجو باید بیشتر با مباحثی چون شیمی آلی که حقیقتاَ مبنای بسیاری از قواعد رنگرزی است و یا مباحثی چون گیاه شناسی و شناخت مواد رنگزای گیاهی که جای خالی آن احساس می شود، درگیر شود. در اینجا وجود چنین ضعف‌ها و کمبودهایی در دروس ارائه شده می‌تواند افراد علاقمند را به بیراهه بکشاند. اینک به دوره کارشناسی ارشد گرایش مواد اولیه و رنگرزی می رسیم. دوره ای که می‌تواند باعث حل مشکلات و معضلات موجود بسیاری در رنگرزی سنتی شود. ولی گویا ضعف هایی که برای دوره کارشناسی برشمردیم با شدت و ضعف بیشتری در اینجا هم ادامه دارد و متاسفانه عدم نگاه صحیح و درک نیازهای این گرایش و خروجی که انتظار می‌رود باعث شده است این گرایش همچنان با کمبودهایی به راه خود ادامه دهد. بنا به اذعان اساتید باتجربه متاسفانه جذب دانشجو در گرایش مواد اولیه و رنگرزی در مقطع ارشد می رود که به یک مشکل اساسی تبدیل شود. ورود به این گرایش طوری برنامه ریزی شده است حتی کسانی که کوچکترین اطلاعی در خصوص مواد اولیه و رنگرزی ندارند هم می‌توانند به راحتی وارد این گرایش شوند. گرایشی که در آن مباحث علمی با قدرت بیشتری مطرح است و ادامه در آن نیاز به پایه‌ای قوی دارد که شاید عده این دانشجویان بسیار کم باشند. پس باید در این رابطه فکری اساسی کرد و به نظر می‌رسد در حال حاضر بهترین راه تقویت سوال‌های کنکور باشد. البته راه های دیگری چون مصاحبه هم می تواند کارساز باشد ولی بنا به سنگینی کار و هزینه‌ها و وقتی که باید صرف آن شود شاید کمتر یا اصلا مورد توجه قرار نگیرد. همچنین می توان با تعیین شرایط ورود به گرایش رنگرزی و مواد اولیه، مجوز شرکت و ورود را به داوطلبینی که واجد شرایط تعیین شده می‌باشند بدهیم. در آخر پیشنهاد می کنیم اگر به وجود ضعف‌های اشاره شده و نشده دیگر اعتقاد داریم و پویایی رشته و دانشجو را در اصلاح آن‌ها می‌بینیم در اسرع وقت با یک بررسی عمیق‌تر و برنامه‌ریزی بهتر وارد میدان تغییر شویم. امیدواریم شاهد روزی باشیم که افراد با اطلاع دقیق از رشته و گرایش‌های آن وارد فرش دستباف و تحصیل در آن شوند و بتوانند در رفع مشکلات و معضلات در تمام حوزه‌های فرش اقدامات موثری انجام دهند.
نشانی مطلب در وبگاه انجمن علمی فرش ایران: http://icsa.ir/find-1.104.303.fa.html برگشت به اصل مطلب