انجمن علمی فرش ایران- مقالات
انواع گره ها در فرش ایرانی

حذف تصاویر و رنگ‌ها  | تاریخ ارسال: 1393/1/1 | 

 

انواع گره ها در فرش ایرانی


زینب کریمی

دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر یزد


 

در مناظق مختلف بافت از شیوه های گوناگون برای بافت فرش استفاده می شود. این تنوع در انواع گره گذاری نیز رایج است و هر منطقه با توجه به سابقه ی بافت و شیوه ی مورد استفاده خود از نوعی گره خاص استفاده می نمایند.

گره آذری، گره کردی، گره کمان شی و...از نام های رایج این گره ها می باشند.


گره فرش 

تصویر 1.نمای گره متقارن

1.گره متقارن:

در این گره شکل گره از نظر حرکتی قرینه است. بدین معنا که شکل گره را می توان به دو نیمه ی قرینه تقسیم کرد.

1- 1.گره متقارن راست:

در این نوع گره چله ی زیر پود کلفت به چله ی سمت چپ خود(چله رو) گره زده می شود.به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت راست چله رو به این نوع گره، گره متقارن راست می گویند.که به نام «آذری» یا «ترکی» نیز معروف است.

این نوع گره به طور معمول به وسیله قلاب اجرا می شود. چله ها بر روی دار کاملاً سفت و کشیده است و فرش حاصل از این نوع بافت معمولاً «سفت» و «کم انعطاف» است.از این نوع گره معمولاً در منطقه آذرباییجان استفاده می شود.


گره فرش 

تصویر2. گره متقارن راست

2-1.گره چپ متقارن:

در این نوع گره، چله رو به سمت چپ خود (چله زیر) گره زده می شود، به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت چپ، این گره به «گره متقارن چپ» معروف است که در اصطلاح به آن «گره کردی» نیز می گویند.

معمولاً این گره به وسیله ی دست اجرا می شود، کشش چله ها نیز کمتر از حالتی است که گره ها با قلاب اجرا می شوند. زیرا اجرای گره با دست نیاز به انعطاف بیشتری از جانب چله ها دارد.

فرش حاصل از بافت با این نوع گره معمولاً نرمتر از حالت قبل می شود. این نوع گره معمولاً در مناطق کرد نشین (بیجار و...) استفاده می گردد.


گره فرش 

تصویر 3. گره چپ متقارن

2.گره نامتقارن:

در این گره شکل گره دارای تقارن خاصی نیست.

2-1.گره نامتقارن چپ:

در این نوع گره چله زیر پود ضخیم به سمت چله راست خود گره زده می شود و به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت چپ چله رو، گره نامتقارن چپ نامیده می شود.این نوع گره به «گره فارسی» نیز شهرت دارد و در مناطق زیادی از جمله: «اصفهان، قم، نایین، کاشان و...»رایج است. این گره با دست اجرا می گردد به همین خاطر پله ها را زیاد سفت نمی کنند.


گره فرش 

تصویر4. گره نامتقارن چپ

2-2.گره نامتقارن راست:

در این نوع گره چله زیر پود کلفت به چله سمت چپ خود (چله رو) گره زده می شود و به دلیل قرار گرفتن چله زیر در سمت راست چله رو، گره نامتقارن راست نامیده می شود. از این نوع گره به ندرت در بعضی نقاط بافت استفاده می شود، این نوع گره نیز با دست اجرا می شود.


گره فرش 

تصویر5. گره نامتقارن راست

3.گره :u  

این نوع گره با حلقه کردن خامه به دور چله ها زیر پود ضخیم اجرا می شود و از استحکام خوبی برخوردار نیست. معمولاً به فرش تولید شده با این گره «فرش بی گره» می گویند. اجرای این گره شیوه های مختلفی دارد. از این نوع گره در مناطق «کرمان» (که به گره کمان شی معروف است) و نایین به وفور استفاده می شود.


گره فرش 

تصویر6.گره u

1-3.گره uکج:

در این نوع گره خامه به دور چله روی پود ضخیم حلقه شده و سپس دو سر خامه از زیر چله سمت راست (چله زیر) عبور نموده و از سطح فرش خارج می گردد. استحکام این گره از « گره u» بیشتر است. این نوع گره استفاده زیادی ندارد و در مناطق «سبزوار» به ندرت دیده می شود.

 

گره فرش

تصویر7.گره u کج

4.گره جفتی:

این نوع گره که در مناطق مختلف بافت مورد استفاده قرار می گیرد از لحاظ شکل گره و حرکت خامه به دور چله ها می توان همانند هر یک از گره های معرفی شده باشد، ولی با این تفاوت که خامه به جای اینکه به دور یک چله پیچیده شود به دور یک جفت و یا بیشتر پیچیده می شود. این کار می تواند به دلیل بهره وری اقتصادی در سرعت بافت فراگیر شده باشد.

از جمله مناطقی که بافت این نوع گره در آن رایج است می توان از « اصفهان، نایین، شهرضا و...»را نام برد.

 

گره فرش

تصویر8.گره جفتی


برگرفته از کتابهای :

 مرمت قالی و زیر انداز، تالیف بیژن اربابی، انتشارات دانشگاه هنر، 1386

تعمیر قالی شرقی، تالیف پیتر.اف استون، برگردان غلامرضا طوسیان شاندیز، انتشارات جمال هنر، 1389

نشانی مطلب در وبگاه انجمن علمی فرش ایران:
http://icsa.ir/find-1.64.370.fa.html
برگشت به اصل مطلب