انجمن علمی فرش ایران

  کتاب ارزشمند پژوهشی در فرش ايران سال 1381 با تلاش محقق و پژوهشگر گرانقدر فرش جناب آقای تورج ژوله و توسط انتشارات يساولی به چاپ رسيد. کتابی که در يکی دو دهه گذشته و چه بسا دورتر يکی از معدود کتاب‌های فرشی بود که نگاهی نقادانه و پژوهش محور به ابعاد مختلف فرش داشت. يکی دو سال اخير در بازار کتاب اين اثر کمياب و حتی اين اواخر ناياب شده بود. به همين دليل اواخر سال 1390 بود که پژوهشی در فرش ايران توسط انتشارات يساولی به چاپ دوم سپرده شد.

  تورج ژوله که متولد سال 1347 است از سال 1368 وارد حوزه مطالعات فرش شد. او که دوره دوساله فرش را در مجتمع دانشگاهی هنر گذرانده بود در سال 1374عيوب قالی را منتشر کرد. در سال 1375 برگی از قالی خراسان و در سال 1378 طرح‌های فرش ايران و جهان را نيز منتشر کرد. در سال 1384 با همکاری دکتر علی حصوری جلد سوم از کتاب شناخت نمونه‌هايی از فرش ايران را نيز به طبع رساند. در زمينه فعاليت‌های اجرايی و پژوهشی نيز افتخارات و مسئوليت‌های استاد تورج ژوله کم نيستند.

  ژوله در خصوص نگارش پژوهشی در فرش ايران می‌نويسد:

  پس از آغاز نگارش اين کتاب، متوجه کاستی‌های زياد در برخی از معلومات خود شدم و همين موضوع باعث شد عليرغم يادداشت‌ها و مطالب متعددی که گردآورده بودم، نگارش اين کتاب مدت چهار سالِ ديگر ] علاوه بر آن سال‌هايی که در زمينه فرش تحقيق و پژوهش می‌نموده [ به طول انجامد.

  محقق ارزنده فرش کشورمان در مقدمه چاپ دوم اين کتاب به مسئله ظريفی اشاره نموده است که در اينجا بيان آن خالی از لطف نيست:

  هنگامی که در سال 1380 دکتر علی حصوری مقدمه‌ای بر اين کتاب نوشت، اشاره مهمی به داير شدن دوره کارشناسی فرش دانشگاه‌ها کرد و بيان داشت که انديشه کارشناسی ارشد آغاز شده است. هم اکنون که اين سطور را می‌نويسم و ده سال از آن زمان می‌گذرد، چند ماهی است که از آغاز تأسيس و تصويب دوره کارشناسی ارشد در آموزش عالی می‌گذرد و مطلع شدم که در دانشگاه هنر اسلامی تبريز، از مهرماه گذشته تعداد ده نفر با گرايش طراحی وارد اين دوره شده‌اند. هنگامی که در زمستان 1389 کارگروه ويژه‌ای برای بررسی مسائل آموزش در دوره‌های دانشگاهی فرش تشکيل شد، بررسی تأسيس دوره کارشناسی ارشد در اولويت قرار گرفت. نگارنده از همان ابتدا مخالفت خود را با اين موضوع بيان داشت. کارگروه مذکور از ادامه کار بازماند، امّا دوره کارشناسی ارشد فرش به تصويب نهايی رسيد. ايجاد گرايش‌هايی با عنوان کارشناسی ارشد طراحی فرش، کارشناسی ارشد رنگرزی و مواد اوليه و همچنين مديريت فرش، فصل جديدی در سرنوشت و آينده مطالعات علمی اين رشته خواهد گشود و البته بايد منتظر نتايج اين دوره‌ها از زبان فارغ التحصيلان آن باشيم!!

  نکته‌ای که استاد ژوله در مقدمه چاپ دوم اين کتاب بدان اشاره داشته نکته‌ای بسيار مهم است که می‌بايست مسئولين امر در جذب دانشجويان مقطع کارشناسی ارشد فرش با دقت و ريزبينی بسيار خاص‌تر و هدفمندتری نسبت به کارشناسی اقدام نمايند. چون چه بخواهيم و چه نخواهيم چه شايستگی اين عنوان را داشته باشند چه نداشته باشند اين فارغ التحصيلان کارشناسان ارشد فرش ايران با تمام گستردگی و بزرگيش نام خواهند گرفت.

  ژوله در ادامه، ابعاد گسترده دانش فرش شناسی را به حلقه‌های يک زنجير به هم پيوسته تشبيه نموده و می‌گويد هر کس با هر گرايش و علاقه‌ای، ملزم به ورود به تمامی اين حلقه‌ها و تسلط به زوايای پر پيچ و خم اين دانش است. او زمينه‌هايی که می‌بايست در فرش پس از مطالعات مستمّرِ متخصصان، وارد جزئيات و دقايق ديگری شود را به هفت دسته کلی تقسيم می‌نمايد:

  1) پيشينه و تاريخ مطالعات فرش شناسی در جهان

  2) پيشينه و تاريخ بافندگی زير انداز در ايران

  3) جايگاه رنگ و مبانی آن در طراحی و نقشه کشی فرش

  4) نوآوری، احياء و روزآمد سازی طرح‌ها و نقشه‌های قديمی

  5) شناخت و تسلط لازم در سبک شناسی فرش ايران و مکاتب آن

  6) جايگاه جغرافيا و جغرافيای فرش در دانش فرش شناسی

  7) تأثير تحولات اجتماعی، سياسی، فرهنگی بر فرش شناسی

  امّا نکته‌ای که استاد ژوله در پايان اين مقدمه بدان اشاره داشتند نکته‌ای بسيار مهم و کليدی است که اگر از من دانشجوی فرش تا آن مسئول رده بالای فرش کشور هر کدام بدان ايمان نداشته باشيم ولو اينکه بدانيم و قبول داشته باشيم فرش به سويی خواهد رفت که نبايد برود. اين نکته چنين است:

  فرش ايران نيازمند متفکرين و متخصصينی است که بايد پيش از آنکه طراح، رنگرز، مدير يا ... باشند، به اين باور رسيده باشند که هنر بافندگی و فرشبافی، بخشی از تاريخ و تمدن اين سرزمين است.

  تاريخ و تمدّن هر ملّت، پشتوانه آينده آن است. بنابراين هر تصميم و تفکری که باعث افول و اضمحلال اين هنر شود، به مثابه تصميمی است برای نابودی بخشی از تاريخ و تمدن اين سرزمين و هرگز مباد.

  پژوهشی در فرش ايران در 234 صفحه و در هجده فصل مجدداً در اختيار علاقمندان قرار گرفته است.

  سيدمحمدمهدی ميرزاامينی