انجمن علمی فرش ایران

چین، کاشان ندارد

حمید کارگر-مشاور رسانه ای و تبلیغاتی مرکز ملی فرش ایران

دست اندازی چینی ها به صنعت و تجارت دیگر ملل شهرتی بسیار یافته است و نه تنها در ایران که در شمار فراوانی از کشورهای دور و نزدیک به زبان نقد و طنز و هشدار در این باره سخن ها رفته است.

تولید "انبوه" و "ارزان" در کنار ویژگی "کپی کاری" موجب شده است تا صاحبان و متولیان صنایع در کشورهای مختلف، چین را به سان رقیبی ترسناک و فلج کننده ببینند و مدام بر پرهیز از ورود کالاهای چینی به سرزمینشان انذار دهند.

این بیم دادن ها باور عمومی جوامع را چنان شکل داده است که مردم پذیرفته اند هر چیزی می تواند جایگزینی چینی داشته باشد و چینیان قادرند کپی هر کالایی را تولید کنند. از همین روست که اگر در میان ایرانیان هم شایع شود که چین برای کپی برداری از فرش های ایرانی شهری به نام کاشان بنا کرده است، افکار عمومی به آسانی و بدون کمترین مقاومتی این شایعه را می پذیرند.

چند سال پیش که ماجرای کپی برداری چینی ها از طرح ها و نقشه های فرش های ایرانی دغدغه متولیان این هنر- صنعت شده بود، دل نگرانی ها تا جایی پیش رفت که برخی می گفتند دور نیست که چینی ها برای اینکه به دام قوانین مالکیت معنوی نیفتند و بتوانند بی دروغ فرش هایشان را مثلاً به نام کاشان ما جا بزنند، شهری به همین نام در چین بسازند و این احتمال آنقدر قریب الوقوع و شدنی می نمود که ذکرش به عنوان امری حتمی و قطعی بر زبان برخی صاحب منصبان جاری شد.

از جمله کسانی که این شایعه را به نام واقعیت بر زبان راندند، یکی رییس کل وقت سازمان توسعه تجارت ایران بود و دیگری رییس وقت موزه فرش ایران که چون منابع موثقی به شمار می آمدند، گفته هایشان انعکاس خبری گسترده ای یافت و پس از آن و تا همین امروز بسیاری باور کرده اند که چین برای رقابت در تولیدو تجارت فرش دستباف، شهری به نام کاشان ساخته است!

اما واقعیت چیز دیگری است.

تردیدی نیست که کشور چین یکی از تولیدکنندگان اصلی فرش دستباف در دنیاست و دستبافته های تولیدی این کشور در قیاس با تولیدات ایرانی بهای ارزانتری دارند و بازار قابل توجهی نیز داشته اند.

همچنین بی گمان کپی کاری چینی ها در حوزه تولید فرش نیز نمود داشته است و شماری از طرح ها و نقوش ایرانی از سوی تولیدکنندگان چینی تقلید شده و بر تار و پود قالی جای گرفته اند.

با این همه، آمارهای تجارت جهانی فرش دستباف نشان می دهد که کشور چین در سال های اخیر در حال خروج از گردونه تولیدکنندگان اصلی فرش دستباف است و خود به یکی از واردکنندگان فرش ایرانی بدل شده است.

برپایه آمار منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز برای نمونه در 6 ماهه نخست امسال که صادرات فرش دستباف نسبت به سال 91 روندی کاهشی و نگران کننده داشته است، صادرات فرش ایرانی به کشور چین با رشدی مناسب هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی رو به رو بوده است.

در این مدت نزدیک به 30 تن فرش دستباف به ارزش نزدیک به 3 میلیون دلار از ایران به چین صادر شده است که این تنها بخشی از دستبافته های ایرانی است که طبق ضوابط گمرکی به ثبت رسیده و فرش های همراه مسافر و موارد مشابه در آن لحاظ نشده است.

آمار رو به رشد صادرات فرش ایران به چین نشان می دهد که این کشور از قد و قواره رقیب جهانی خارج شده و به جای تولید فرش دستباف به سراغ دیگر تولیدات و صنایع رفته است.

امروز چین دارای اقتصادی بزرگ است و نه تنها خودچینی ها که بسیاری از کشورهای صنعتی بزرگ نیز، این سرزمین با نیروی کار فراوانش را به عنوان موتور تولید جهانی برگزیده اند و به طور طبیعی در طی این روند، نیروی کار چینی از بسیاری از حوزه های سنتی همچون تولید فرش دستباف به سوی بخش های صنعتی با دشواری کمتر و درآمد افزونتر گسیل شده اند.

جدا از اینکه چین امروزی در حال خروج از دایره تولیدکنندگان فرش است و نیازی به ایجاد شهری به نام کاشان ندارد، گشت و گذار در میان جغرافیای این سرزمین و پرس و جو از آگاهان نیز نشان می دهد که چنین شهری در چین وجود خارجی ندارد و شاید شبیه ترین شهر از نظر آوایی به کاشان، شهر کاشغر در چین باشد.

این شهر در ناحیه خودگردان سین کیانگ واقع است و آخرین تختگاه حوزه تمدنی ایران در آسیای میانه به شمار می آمده که امروز نیز از مراکز فرهنگ اسلامی در چین دانسته می شود.

هرچند که چینیان کپی کارند و به فرش ایرانی هم دست اندازی هایی داشته اند اما امروز دیگر حریفی توانمند در این حوزه نیستند و می توان افسانه وجود شهری به نام کاشان در چین را فراموش کرد.