انجمن علمی فرش ایران

طرح و نقش ایرانی؛ افتخار جهانی

  گردش چشم نواز طرح و نقش فرش دستباف ایرانی در بزرگترین فرش دنیا

  فرش دستباف ایران را سفیر فرهنگی این سرزمین و پرچم دوم کشورمان خوانده اند که نام و آوازه زنان و مردان هنرمند ایرانی را در طول تاریخ مانا و ماندگار تا اقصی نقاط عالم برده است.

  این کالای هنرمندانه و گران بها در جای جای شهرها و روستاها و حتی در میان عشایر این خاک کهنسال با سبک ها و تنوع زایدالوصفی طراحی و بافته شده و دنیایی از زیبایی آمیخته با خرده فرهنگها و اقتضائات محلی را در خود جای داده است.

  ایرانیان اکنون نه تنها میراث دار این دستبافته های اصیل هستند بلکه هم اکنون نیز مدام در حال خلاقیت و نوآوری در این هنر- صنعت دیرپا هستند و هر بار دستاوردی جدید را رقم می زنند که تولید بزرگترین فرش های دنیا نیز از آن جمله است.

  اهدای لوح گواهی گینس از سوی کتاب رکوردهای جهانی گینس به شرکت سهامی فرش ایران برای تولید بزرگترین فرش دنیا به مساحت نزدیک به 6 هزار مترمربع بهانه ای شد تا پای صحبت های طراح این فرش بنشینیم.

  غلامحسین محمودی مدیر واحد طرح و نقش شرکت سهامی فرش ایران که سرپرستی پروژه طراحی و نقاشی بزرگترین فرش دنیا را برعهده داشته است، با ما از چگونگی خلق این رکورد ارزشمند سخن گفته است:

  روند طراحی بزرگترین فرش دنیا چگونه آغاز شد؟

  پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات و اخذ سفارش از متولیان مسجد شیخ زاید در ابوظبی، آنها پلان های مسجد را که هنوز ساخته نشده بود به همراه نماهایی از اشکال و طرح های در نظر گرفته شده برای کاشیکاری ها و دیوارها برای ما فرستادند. یک گروه 10 نفره در واحد طرح و رنگ شرکت سهامی فرش ایران مسوول طراحی فرش بر اساس پلان ها و نزدیک به طرح و نقش کاشیکاری های پیش فرض شدیم و اتودهای اولیه آن را آماده کرده و به ابوظبی ارسال کردیم.

  البته اخیراً یکی از اعضای این تیم مدعی شده که خود طراح بزرگترین فرش دنیا بوده در حالیکه ایشان فقط در اتود اولیه بخشی از یک شانزدهم ترنج مرکزی فرش مشارکت داشتند و بعد این شرکت را ترک کردند و آن اتود هم تا اجرای نهایی دچار تغییراتی شد.

  یعنی اتودهای ابتدایی مورد تایید طرف اماراتی قرار نگرفت؟

  ما مدعی هستیم که هنرمندان ایرانی می توانند همه سلایق را پاسخگو باشند. به همین علت چند اتود ابتدایی ارسال شد تا سلیقه و نیاز مشتری کشف شود. سپس بر اساس اتودی که بیشتر باب میل آنان بود کار بیشتری صورت گرفت و رنگ های پیشنهادی به آنها ارایه شد. وقتی به رنگ مورد توافق رسیدیم، از این رنگها نمونه گیری شد و در قم و کاشان عملیات رنگرزی الیاف (کرک و پشم) صورت پذیرفت. البته این فرایند به این سادگی هم نبود. برای رسیدن به رنگ اصلی بارها رفت و برگشت صورت پذیرفت و پس از تایید تطابق رنگها توسط کارشناسان، نمونه های کوچکی از فرش بافته شد تا در حد امکان به نتیجه نهایی نزدیک باشد و این قطعات کوچک برای اماراتی ها ارسال شد.

  علت این وسواس و رفت و برگشت های مکرر چه بود؟

  به هر حال قرار بود این فرش در ابعادی بزرگ که پیش از آن سابقه نداشته است بافته شود و طبیعی بود که باید دقت فراوانی به کار می بستیم. این فرش 25 رنگ دارد و از هر رنگ در قدم اول حدود 50 کیلو پشم رنگرزی شد و پس از تایید نهایی طرف مقابل، رنگرزی انبوه صورت گرفت. ما از آن رنگها کارت رنگ تهیه کردیم و یکی را در کارگاه طراحی، یکی را در کارگاه بافت در نیشابور و یکی را هم نزد سفارش دهنده اماراتی قرار دادیم تا امکان تطبیق دایمی فراهم باشد.

  حتی به این مقدار هم بسنده نکردیم و برای تست نقشه و خامه ها و شیوه بافت، پیش از بافت فرش اصلی، قطعه ای 12 مترمربعی را هم از فرش تولید کردیم تا با اطمینان خاطر به سراغ بافت فرش اصلی برویم.

  فرایند تولید این فرش و به طور خاص طراحی آن چقدر طول کشید؟

  شرکت سهامی فرش ایران برای تولید فرشی که پیش از آن لقب بزرگترین فرش دنیا را داشت و حدود 4 هزار و 500 مترمربع بود، 4 سال زمان صرف کرده بود اما برای تولید این فرش زمانی 2 ساله را در نظر گرفت که کاری غیرممکن به نظر می آمد.

  با توجه به کم بودن زمان، عملیات طراحی و بافت همزمان انجام می شد. یعنی ما ابتدا حاشیه نقشه را به تایید نهایی رساندیم و وقتی کار بافت حاشیه آغاز شد، به تدریج طراحی متن فرش را انجام دادیم و تا پایان این دو سال، همیشه کارگاه طراحی یک قدم جلوتر از کارگاه بافت عمل می کرد و با توجه به آنکه یک هزار و 200 بافنده در دو شیفت کاری روی این فرش مشغول به کار بودند، گاهی سرعت بافت بالا می رفت و ما مجبور به استفاده از نیروهای کمکی برای تکمیل طراحی می شدیم.

  گاهی اوقات شبانه با وانت نقشه ها را به فرودگاه می رساندیم و از آنجا آنها را به مشهد می فرستادیم تا برش و چسباندن و پرس و آماده سازی آنها انجام بشود و به سرعت به دست بافندگان در نیشابور برسد که این فرایند هم دقت و زمان زیادی را می طلبید.

  در کل آماده سازی نقشه ها 16 ماه زمان برد و عملیات بافت هم ظرف 18 ماه به انجام رسید و هیچگاه کارگاه بافت بی نقشه نماند.

  همکاری و هماهنگی بین طراحان این فرش چگونه به انجام می رسید؟

  برای سرعت بخشیدن به کار، فرش به قطعاتی تقسیم شده بود و عزیزانی مانند آقایان جواد کامل، ناصر پارساسرشت، محمود فقیر حق، عبادالله امینی، رحیم صدیق، محمدرضا عرب و ... طراحی، پردازش رنگ، نقطه گذاری و اجرای تک تک گلها و نقوش را برعهده داشتند و از کامپیوتر هم فقط در تکرار و گسترش کار استفاده شد و اصل عملیات به صورت دستی به انجام می رسید.

  در تولید فرش 4 هزار و 500 متری عمان، کل نقشه ها روی تخته چسبانده شد و با هواپیمای اجاره ای منتقل شد اما در تولید فرش 6 هزار متری ابوظبی نقشه را تقسیم کرده و با نایلون های ویژه ای موجب شدیم تا استفاده بافنده از آن آسان شود و حمل و نگهداری آن هم ساده تر باشد.

  آیا این توان و آمادگی برای تولید فرش های بزرگ دیگری نیز وجود دارد؟

طراحان و نقاشان هنرمند ایرانی و هنرمندانی که در واحد طرح و نقش شرکت سهامی فرش ایران مشغولند، این آمادگی را دارند که با کسب تجربه از تولیدات بزرگ پارچه قبلی خود، رکورد خود را نیز بشکنند و با کیفیت ترین، زیباترین و نفیس ترین فرش های دستباف را در ابعادی بسیار بزرگتر از قبل به جهانیان عرضه کنند.

منبع: روزنامه سیاست روز