انجمن علمی فرش ایران

 نقدی بر نقد: مروری بر کتاب ساختار درون‌متنی طرح و نقش فرش دست‌باف ایران [۱] اعظم رسولی دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه شاهد، مدرس دانشگاه فنی و حرفه‌ای البرز   چکیده نقد روشی مؤثر در سنجش محاسن و معایب سخن و اثر است. ناقد در صورت آشنایی با علوم و قوانین مورد نیاز، بهره‌گیری از روش‌مندی علمی نقد در ساختار و نوشتار و متناسب با حوزه مطالعاتی به هدف نقد دست می‌یابد. لذا در اثری که از شیوه و رویکرد نشانه‌شناسی ساختارگرا بهره برده است، اتخاذ شیوه نقد بر اساس آن رویکرد بایسته‌تر است. کلی‌گویی، عدم رویکرد مشخص و واحد در خوانش و نقد اثر، خلط مباحث، ارائه دیگر روش‌ها بدون ذکر شاخصه‌های آن‌ها، عدم بیان نقاط ضعف و قوت رویکرد مورد بحث در کتاب «ساختار درون‌متنی طرح و نقش فرش دست‌باف ایران» و عدم اشاره به دیگر مباحث کتاب، در مقاله «مروری بر کتاب ساختار درون‌متنی طرح و نقش فرش دست‌باف ایران» وجود دارد که به نظر می‌رسد ناشی از عدم تسلط نویسنده مقاله مزبور بر حوزه‌های مطالعات نظری مطرح  شده در آن مقاله است.   واژه‌های کلیدی: نقد، ساختار، نشانه و نماد، درون‌متنیت، بینامتنیت، شمایل‌نگاری  

چکیده قالی دست‌باف ایران یکی از برجسته‌ترین جلوه هنرهای سنتی بوده که حامل بار معنایی و مفهومی عمیقی، نهفته در متنی آکنده از طرح‌ها و نقوش زیباست. نقش‌مایه‌هایی که فقط جنبه تزئینی و آرایه‌ای ندارند و در لایه‌های مختلف آن‌ها می‌توان به دلالت‌های معنایی دست‌یافت. موضوع کتاب«ساختار درون‌متنی طرح و نقش فرش دست‌باف ایران» شناخت ظرفیت‌ها و قابلیت‌های ساختار درونی قالی دست‌باف با رویکرد نشانه‌شناسی است که به نظر می‌رسد استفاده از مباحث نظری بینارشته‌ای، جهت شناخت این هنر ازجمله ضرورت‌های پژوهشی در این حوزه  است. در این جستار سعی شده است نمادها و نشانه‌های قالی دست‌باف به‌صورت درون‌متنی با توجه به رویکرد نشانه‌شناسی به‌عنوان دانش مطالعه نشانه‌ها و فرآیندهای تأویلی در مطالعات هنری تحلیل شود. در این راستا ابتدا صورت طرح و نقش قالی دست‌باف توصیف، سپس به روش تحلیلی و تطبیقی ساختار درون‌متنی آن به‌گونه‌ای محتوایی و علمی واکاوی و دلالت‌های معنایی آن‌ها تفسیر شده است. با این هدف طرح و نقش قالی دست‌باف و نظام درونی آن به‌مثابه یک متن فرض شده که محور اصلی مباحث نظری با روش نشانه‌شناسی و نسبت آن با نماد، اسطوره و ادبیات ایران موردبررسی قرارگرفته است.   واژه‌های کلیدی: نماد شناسی، نشانه‌شناسی، تحلیل درون‌متنی، ادبیات و فرش دست‌باف

فرش‌های شرقی در فیلم‌های غربی نشسته‌ای و کاملاً در جهان فیلم فرورفته‌ای؛ اما ناگهان در صحنه‌ای از فیلم فرشی قدیمی با نقشه‌ای کمیاب توجه‌ات را جلب می‌کند و ذهنت از داستان فیلم پر می‌کشد روی فرشِ فیلم و در خیالت داستان فرشی را می‌پروری که از روستایی دورافتاده سر از هالیوود در آورده است.بله؛ همه دوستداران فرش دست‌باف از دیدن فرش‌هایی که در فیلم‌های سینمایی به‌عنوان دکور و وسایل صحنه استفاده شده است، هیجان زده می‌شوند. در این یادداشت برخی از فیلم‌هایی را گزینش کرده‌ایم که خودمان بیشتر دوست داشته‌ایم: ...

اینجا به خاک خفته هزار آرزوی پاک قالی یتیمان ارمنی چگونه بافته شد؟ کشتار ارامنه از سال ۱۹۰۹ در آدانا به وسیله جنبش ترکان جوان آغاز شد و تا سال ۱۹۲۳ در نقاط مختلف ادامه یافت. در این کشتار فقط حدود یک میلیون و پانصد هزار نفر در سال ۱۹۱۵ کشته شدند.

تاریخچه‌ رنگارنگ واژه «مینیاتور» برخی از واژه‌ها برای رسیدن به معنی نوین خود در زبان انگلیسی راهی پرپیچ‌وخم پیموده‌اند. این واژها راه‌شان را از زبانی دیگر با معنایی متفاوت در پیش گرفتند و سرانجام در مقصدی دیگر ماندگار شدند. برای نمونه «مینیاتور» را در نظر بگیرید. «نیا»ی لاتینی آن نه به اندازه که به رنگ مربوط است.

شماره ۲۹ دو فصلنامه علمی پژوهشی گلجام (بهار و تابستان ۱۳۹۵) با مقالات زیر منتشر شد. گلجام به شماره ۲۹ رسید. شماره تازه دوفصلنامه علمی پژوهشی گلجام با ۶ مقاله تخصصی فرش دست باف منتشر شد.

تحولات تجارت فرش دستباف ایران در دوره قاجاریه در دوران قاجاریه پس از اینکه آرامش نسبی در زمان پادشاهی فتحعلیشاه و ناصرالدین شاه قاجار برقرار شد، بستری برای تولید فرش های نفیس ایرانی مهیا گردید. در این عصر سیاحان اروپایی توجه تاجران و مردم اروپا و آمریکا را به فرش دستباف ایران جلب نمودند.

مطابقت رنگ فرش با دکوراسیون رنگ یک زبان جهانی است که احساسات را تحریک می کند و فرهنگ‌ها را شکل می‌دهد. رنگ یکی از ملزومات با شکوه زندگی است، خانه ای که غرق رنگ‌های مناسب باشد همیشه آرامش بخش است و بر خلاف سایر ملزومات دکوراسیون، یک بعد انسانی دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

شیوه های بافت در فرش ایرانیاساس و پایه اصلی دست بافته ها چله ها هستند. به گونه ای که با خارج کردن چله از ساختمان بافته، دست بافته متلاشی می شود و از بین می رود.در حالی که با خارج کردن دیگر عوامل،مانند پود و گره آسب وارد شده کمتر است.

پیش به سوی تحصیلات تکمیلی فرشهمواره شنیدن اخبار خوب مسرت بخش است و انسان تمایل دارد که در تمام زندگی این اخبار به وی برسد. در این ایام، خبر پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد را می‌توان یکی از این اخبار خوب قلمداد کرد که بخشی از اهالی جامعه فرش از شنیدن آن خوشحال شدند. در کنار شنیدن اخبار خوش، انتظار به ثمر نشستن فعالیت‌های جوانان نیز دغدغه ای است که همواره ذهن همگان را مشغول داشته است.

ارزشیابی هنری فرش دستباف ایران ضرورتی رو به فراموشیامروزه فرش دستباف در ایران و ادبیات ما با عنوان دوسویه هنر- صنعت شناخته می‌شود. عنوانی که با توجه به گسترش بازارهای فرش دستباف از دوره‌های گذشته تا کنون، سمت و سوی صنعتی و تجاری آن پررنگ تر شده و کم کم فرش دستباف را به کالایی با جنبه‌های خاص سود آوری تبدیل کرده است.

انواع گره ها در فرش ایرانیدر مناظق مختلف بافت از شیوه های گوناگون برای بافت فرش استفاده می شود. این تنوع در انواع گره گذاری نیز رایج است و هر منطقه با توجه به سابقه ی بافت و شیوه ی مورد استفاده خود از نوعی گره خاص استفاده می نمایند. گره آذری، گره کردی، گره کمان شی و...از نام های رایج این گره ها می باشند.

بافندگان فرش دستباف و لزوم توجه جدی به آن ها بافندگان فرش دستبافت از مهم‌ترین ارکان نیروی انسانی در پروسه تولید فرش هستند. تقسیم‌بندی فعالیت بافندگان فرش دستباف در انواع تولیدات شهری، روستایی و عشایری خاصیت‌های متنوعی به فرش دستباف داده است که با توجه به اهمیت نگرش‌های بازاریابی در تنوع تولیدات این بافته‌ها می‌توانند جایگاه مشخصی برای فرش دستباف باشد.

متن کامل سخنرانی استاد تورج ژوله در نمایشگاه گبه و گلیم و آثار هنرمندان مدرن غروب روز سه شنبه 24 دی ماه موسسه فرهنگی اکو شاهد برگزاری نمایشگاه گبه و گلیم عشایر و روستائیان ایران بود.تورج ژوله نویسنده و پژوهشگر فرش در ابتدای این نمایشگاه پیرامون نسبت و رابطه میان هنر بافت گبه و گلیم و بازتاب آن در جوامع غربی سخنانی ایراد کرد که متن کامل آن را در ادامه می خوانید...

خدمات متقابل انجمن علمی فرش ایران و موزه‌های فرش/ سرمقاله شماره هجده فصلنامه علمی پژوهشی گلجامانجمن علمی فرش ایران به‌عنوان یک نهاد غیر‌دولتی متشکل از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، مدرسان، محققان، دانش‌آموختگان و دانشجویان فرش در قالب اعضای پیوسته، وابسته، مرتبط و دانشجویی به‌عنوان بزرگ‌ترین تشکل علمی فرش ایران از سال 1381 تشکیل شده است...

پژوهش در فرش؛ با ضرورتی چند وجهی و زمان بر (سرمقاله شماره 20 فصلنامه علمی پژوهشی گلجام)بررسی مجموعه مقالاتی که برای انتشار به گلجام می‌رسند نشان می‌دهد که گاه نیاز مبرم تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان فرش ایران از یاد می‌رود و اولویت در پژوهش‌ها به‌جای تحقیقات کاربردی، جای خود را به پژوهش‌های بنیادی داده است.

تحریم فرش ایران، تهدید یا فرصت؟ (سرمقاله شماره 17 فصلنامه علمی پژوهشی گلجام)در اول ژوئیه 2010 (11 تیر 89)، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، قانونی را امضا و ابلاغ کرد که به موجب آن ورود بسیاری از کالاها از ‌جمله فرش ایرانی از 29 سپتامبر 2010 (8 مهر 89)، به آمریکا ممنوع شد. این ممنوعیت شامل ورود فرش ایرانی از ایران و از هر مبدأ دیگر و حتی فرش‌های موجود در لوازم منزل مهاجرانی که برای اقامت به آمریکا نقل مکان می‌کنند، می‌باشد.

فرش فارس سرزمین فارس جغرافیای وسیعی ست که به مرکزیت شیراز قدمتی کهن در بافته ها دارد. درباره فرش فارس بسیار سخن گفته شده است. اما همه فرش فارس محدود به ایل قشقایی نمی شود.

سه رکن طراحی قالی طراحی ، طراح ، طرح به جهت ا رتباط مستقیم فرش با موضوع طراحی آن ، همواره مبحث طراحی فرش از موضوعاتی بوده است که در ارتباط با آن قیل و قال فراوانی بوده و گفته ها و نوشته های زیادی را بخود اختصاص داده است و کمتر مطلبی در ارتباط با فرش می توان یافت که به این موضوع اشاره ای ولو گذارا و کوتاه نداشته باشد .

روش از بین بردن لکه ها از روی فرشدر صورتی که لکه ای در روی فرش ایجاد شود علاوه بر پاک کردن لکه از روی فرش، مایعاتی که به پشت فرش رسوخ کرده را باید تمیز نموده و در معرض هوا پشت فرش را قرار داده تا مانع از ایجاد کپک شود و از پوسیدگی فرش جلوگیری شود.

بازاریابی خلاق فرش دستبافبازاریابی به نحوه بارزی با زندگی همه اقشار جامعه در ارتباط است. بازاریاب با بازار سرو کار دارد و بیش از هر چیز و پیش از هر کار باید نظام و ارکان و فرهنگ بازار را بشناسد تا بتواند با بینش و آگاهی به نیازها و خواسته های آن پاسخ دهد؛ به عبارتی بازاریاب باید با نگرش سیستمی همه اجزا و ارگان محیط بازار را در نظر بگیرد. فعالیت بازاریابی فقط محدود به فروش کالا نیست که در فرش دستباف فقط بر روی فروش تکیه شود.

بازاریابی فرش دستباف بحث آسیب پذیری اقتصاد تک محصولی ولزوم توجه به صادرات غیر نفتی در ایران از دیرباز مطرح بوده است. ایران با توجه به تولیدات متنوع فرش(روستایی،عشایری و شهری) و استعدادهای بالقوه نیروی انسانی در زمینه های مرتبط با تولید فرش ، دارای مزیت نسبی ست.

خلاقیت را بسیاری به معنای ایجاد یک ایده جدید و نو آوری را انتقال ایده جدید به یک شرکت جدید ، محصول جدید، خدمات جدید، فرآیند جدید و یا روش تولید جدید می دانند. جوزف اسکامپتر، مورخ اقتصادی نوآوری را اساس موفقیت در بازار اقتصاد تلقی می کند، دیدگاهی که فضای در حال تغییر و رقابتی امروز آنرا تقویت می کند. یک سازمان بدون خلاقیت و نو آوری، دوام نخواهد یافت بنابراین سازمانها بیشتر از قبل در جستجوی راههای ترغیب و پرورش خلاقیت و نوآوری سطح فردی و سازمانی می باشند. .

 مــــــــــــرمت قـــــالیپیشینه و مرمت قالی از بدو تولد آن وجود داشته است. اگر چه به آن به عنوان یک هنر ارج داده نمی‌شده است. مرمت کار تنها با فرش کهنه سر و کار نداشته و ندارد. به عبارتی مرمت کار پوشاننده عیب بوده. مرمت یک مرحله قبل از فروش فرش است به همین دلیل نامی از مرمت کار نبوده چرا که اگر نامی از او می‌بود عیوب نیز مشخص می شده است.

مدیریت منابع انسانی در هنر- صنعت فرش (شهدخت رحیم پور)فرش در اقتصاد ایران یک مزیت نسبی ست.عوامل مرتبط با این هنر – صنعت شامل نیروی انسانی، سرمایه(فرش از منابع مادر نیست و نیاز به سرمایه گذاری کلان ندارد)، تکنولوژی(که در حیطه فرشهای ماشینی وابزارآلات در ارتباط است) و مواد اولیه که عنصر اصلی تعیین کننده استانداردهای تولیدی می باشد.

ابریشم همیشه در فرم کلاف رنگ می شود و شیوه رنگرزی اش weighting process  (فرآیند افزایش وزن) نامیده می شود. ابریشم به مقدار زیادی دارای نمکهای متالیک جاذب و دیگر اجزا (تانن،گلوکزو…)با خواصی ویژه می باشد، که این اجزا  هیچ آسیبی به درخشندگی لیف نمی رسانند. با عمل مناسب در این روش می توان آن را تا چنان درجه ای سنگین کرد که یک پوند ابریشم خام از ابریشم رنگ شده و سنگین ۲ تا ۳ پوند ابریشم تولید کرد.این فرآیند سنگین سازی خیلی رایج است و ۲۵ تا ۵۰درصد وزن اضافه شده عادی است.

فرش دستباف با وجود سابقه تاریخی و قدمت کهنی که در سرزمین ما دارد به لحاظ شناخت موضوعی و محتوایی به ویژه با نگاهی علمی، موضوع جدیدی است و اگر توجه کنیم که دانش و اطلاعات ما حتی در مورد جنبه‌های عملی وتجربی تولید فرش، با وجود مهارتی که در آن داریم تا چه حد غیر مدون و غیر قابل استفاده است آنگاه می‌توان عدم توجه معقول و تبیین شده علمی در مورد ارزشهای اجتماعی و فرهنگی فرش دستباف را امری قطعی و قابل تأسف دانست .

فرش های دستباف ایرانی، در همه جای دنیا به عنوان عضوی جدانشدنی و فوق العاده لوکس در دکوراسیون داخلی به شمار می روند که اکثر طراح ها از آن برای افزودن فوت نهایی خود استفاده می کنند و جایگاه ویژه آن در زمینه طراحی کلاسیک غیرقابل انکار است. گاهی اوقات تجسم یک فضای کلاسیک شیک و لوکس بدون یک تخته فرش دستباف ایرانی واقعا غیرقابل تصور است!

 فرش ها در ظاهر خانه و دکوراسیون آن تاثیر زیادی دارند. آن ها جلوه خاصی به خانه ها و اتاق های شما می بخشند و در عین حال تاثیر زیادی بر گرما و امنیت فضای خانه دارند. فرش ها از جمله ضروری ترین وسایل برای چیدمان و دکوراسیون خانه هستند و اگر درست و متناسب با فضای خانه انتخاب شوند علاوه بر آن که بر جلوه خانه می افزایند آسایش و آرامش اعضای خانواده را نیز تامین می کنند اما در استفاده از فرش باید نکته هایی را مدنظر قرار دهید. 

 هر بخش از بازار تبریز با توجه به کسب و کاری که در آن جریان دارد، به شکل خاصی ساخته شده است و باعث شده تا «راسته بازار»، «سرا»، «تیمچه»، «دالان» و «گذر» به وجود بیایند تا هم کسبه و هم مردم به راحتی و با اطمینان به فعالیت و کسب و کار و خرید و فروش اقدام نمایند. یکی از ویژگی های بازارهای تاریخی، از جمله بازار تبریز، دسترسی آسان به چیزهایی است که مورد نیاز هستند. به همین دلیل بیشتر بخشهای بازار با اسامی خاصی مثل بازار سماور سازان یا بازار کفاشان مشهور شده اند.